Chứng chỉ năng lượng tái tạo I-REC đang ngày càng trở thành xu hướng lựa chọn phổ biến cho các doanh nghiệp muốn chứng minh cam kết sử dụng điện sạch và đạt mục tiêu phát thải ròng bằng 0. Tuy nhiên, sự phát triển nhanh chóng của thị trường này đang vấp phải những tranh cãi về hiệu quả thực tế trong việc giảm phát thải khí nhà kính. Nhiều chuyên gia đang đặt ra câu hỏi liệu I-REC có thực sự đóng góp vào mục tiêu bảo vệ môi trường hay chỉ đơn giản là một cách để các doanh nghiệp “làm đẹp” số liệu carbon.
I-REC, hay Chứng chỉ Năng lượng Tái tạo Quốc tế, đại diện cho một megawatt-giờ điện tái tạo đã được đưa vào lưới điện. Hệ thống này được xây dựng dựa trên các chuẩn mực của thị trường Chứng chỉ Năng lượng Tái tạo tại Bắc Mỹ và châu Âu, và hiện đang được áp dụng tại hơn 60 quốc gia trên toàn thế giới. Các doanh nghiệp quan tâm đến I-REC chủ yếu vì hai lý do chính: Thứ nhất, Nghị định thư Khí nhà kính công nhận I-REC là công cụ hợp lệ để chứng minh tiêu thụ điện tái tạo trong báo cáo phát thải Phạm vi 2. Thứ hai, nhiều thành viên của sáng kiến RE100 đang sử dụng I-REC như bằng chứng để thực hiện cam kết sử dụng 100% điện tái tạo.
Dẫu vậy, I-REC chủ yếu phản ánh thông tin trên giấy tờ và không đảm bảo rằng người mua thực sự sử dụng điện tái tạo tại thời điểm tiêu thụ. Việc mua I-REC không nhất thiết dẫn đến việc xây dựng thêm công suất năng lượng tái tạo mới, mà có thể chỉ đơn giản là mua chứng chỉ từ các dự án năng lượng tái tạo đã tồn tại. Điều này làm dấy lên rủi ro “greenwashing” – khi doanh nghiệp vẫn sử dụng điện lưới từ nhiên liệu hóa thạch nhưng báo cáo là 100% tái tạo nhờ mua I-REC. Các chuyên gia cảnh báo rằng I-REC chủ yếu là một “công cụ kế toán”, không làm thay đổi thực tế cơ cấu sản xuất điện.
Trên phạm vi toàn cầu, các tập đoàn lớn đang dần chuyển từ việc sử dụng I-REC sang các hình thức mua năng lượng tái tạo trực tiếp hơn. Tại Việt Nam, thị trường chứng chỉ năng lượng tái tạo đang phát triển nhanh chóng, với các công ty đa quốc gia mua RECs để đáp ứng các mục tiêu bền vững. Tuy nhiên, việc sử dụng I-REC tại Việt Nam cũng đối mặt với nhiều thách thức, bao gồm các rào cản về quy định và chính sách. Các chuyên gia cho rằng tương lai của I-REC sẽ phụ thuộc vào việc cải thiện hệ thống chứng nhận và tích hợp với các giải pháp công nghệ, tài chính và chính sách quốc gia.
Nếu được quản lý một cách minh bạch và đi kèm với các hành động thực tế, I-REC có thể trở thành một công cụ hữu ích trong việc kế toán carbon và là một phần quan trọng của quá trình chuyển đổi năng lượng tại Việt Nam và toàn cầu. Điều quan trọng là các doanh nghiệp và chính phủ cần phải có cái nhìn nghiêm túc và thực tế về vai trò của I-REC, cũng như không ngừng phấn đấu để đạt được các mục tiêu bảo vệ môi trường và phát triển bền vững.
