Bộ Xây dựng hiện đang tiến hành lấy ý kiến rộng rãi về đề xuất thành lập Quỹ nhà ở quốc gia, một tổ chức tài chính hoạt động ngoài ngân sách nhà nước nhưng mang tính chất của doanh nghiệp nhà nước 100% vốn. Mục tiêu chính của quỹ này là giải quyết thách thức về vốn cho phát triển nhà ở xã hội, với nguồn vốn tối thiểu 10.000 tỷ đồng dự kiến sẽ đóng vai trò như một cú hích tài chính mạnh mẽ để thúc đẩy sự phát triển nhà ở xã hội một cách đồng bộ và bền vững tại Việt Nam.
Theo đề xuất, Quỹ nhà ở quốc gia sẽ được tổ chức thành hai cấp: Quỹ nhà ở trung ương và Quỹ nhà ở địa phương. Quỹ nhà ở trung ương sẽ do Bộ Xây dựng trực tiếp quản lý, trong khi Quỹ nhà ở địa phương sẽ được giao cho các Sở Xây dựng điều hành tại từng tỉnh, thành. Việc thành lập quỹ này hứa hẹn sẽ tách bạch rõ ràng chức năng quản lý và vận hành nhà ở xã hội ra khỏi ngân sách Nhà nước, từ đó tạo điều kiện cho các địa phương chủ động hơn trong việc triển khai các chương trình an sinh xã hội.
Quỹ nhà ở trung ương dự kiến sẽ được cấp vốn điều lệ ban đầu ít nhất 5.000 tỷ đồng từ ngân sách trung ương và sẽ được nâng lên tối thiểu 10.000 tỷ đồng trong vòng ba năm kể từ khi thành lập. Ngoài nguồn vốn từ ngân sách, quỹ này cũng có thể huy động vốn từ nhiều nguồn khác nhau bao gồm: đóng góp tự nguyện từ các tổ chức và cá nhân trong và ngoài nước, tiền thu từ việc bán nhà ở thuộc tài sản công, lợi nhuận từ hoạt động của quỹ, cũng như các nguồn hợp pháp khác.
Quỹ nhà ở quốc gia sẽ hoạt động theo mô hình doanh nghiệp, với bộ máy điều hành riêng, cho phép linh hoạt trong vận hành nhưng vẫn chịu sự giám sát chặt chẽ từ cơ quan chủ quản – Bộ Xây dựng hoặc UBND tỉnh/thành phố. Giám đốc điều hành của quỹ trung ương sẽ do Bộ Xây dựng bổ nhiệm, đảm bảo tính nhất quán trong chính sách và vận hành hiệu quả.
Mục tiêu trọng tâm của Quỹ nhà ở quốc gia là đầu tư vào các dự án nhà ở xã hội độc lập cũng như dự án nhà ở xã hội có hạ tầng đồng bộ, với định hướng chủ yếu là cho thuê. Việc tập trung vào nhà ở xã hội cho thuê thay vì bán đứt giúp duy trì quỹ nhà lâu dài và ổn định hơn, từ đó hỗ trợ người thu nhập thấp tiếp cận nơi ở phù hợp.
Các dự án đầu tư từ quỹ sẽ có thời hạn tối đa là 5 năm đối với nhà ở xã hội độc lập và không quá 7 năm đối với các dự án có đồng bộ hệ thống hạ tầng kỹ thuật và xã hội. Điều này tạo nên cơ sở pháp lý rõ ràng cho việc phân bổ và giải ngân vốn, đồng thời đẩy nhanh tiến độ triển khai thực tế – yếu tố lâu nay vốn là điểm nghẽn của các chương trình nhà ở xã hội.
Việc thành lập Quỹ nhà ở quốc gia mang ý nghĩa chiến lược đặc biệt trong bối cảnh nhu cầu nhà ở xã hội đang tăng mạnh, đặc biệt là tại các đô thị lớn và khu công nghiệp. Khi chính sách đủ mạnh và tài chính đủ vững, việc triển khai các khu nhà ở cho công nhân, người thu nhập thấp và đối tượng chính sách có thể được thực hiện đồng loạt thay vì nhỏ giọt như trước đây.
Quỹ nhà ở quốc gia không chỉ là một công cụ tài chính mới mà còn là giải pháp tổng thể giúp hiện thực hóa chính sách an cư cho hàng triệu người dân Việt Nam. Khi vận hành hiệu quả, quỹ sẽ tạo ra một nguồn lực độc lập, bền vững, giúp giảm áp lực lên ngân sách Nhà nước và đồng thời khuyến khích sự tham gia tích cực của xã hội.