Lai Châu, một tỉnh miền núi phía Bắc với địa hình phức tạp và khí hậu mát mẻ, đang nổi lên như một điểm sáng trong phát triển cây dược liệu quý hiếm. Với hơn 2/3 diện tích tự nhiên là rừng, đất lâm nghiệp và thảm thực vật phong phú, tỉnh này được đánh giá có tiềm năng lớn trong lĩnh vực này.

Hiện nay, tỉnh Lai Châu có gần 900 loài dược liệu, trong đó nhiều loài có giá trị kinh tế cao như sâm Lai Châu, lan kim tuyến, thất diệp nhất chi hoa, đương quy. Diện tích trồng dược liệu toàn tỉnh hiện là hơn 17.800 ha, bao gồm các loại cây như quế, sơn tra, sa nhân, thảo quả, sâm Lai Châu, thất diệp nhất chi hoa, đương quy. Tỉnh đang tập trung phát triển sản phẩm OCOP từ dược liệu trên địa bàn và hướng đến xây dựng thương hiệu uy tín, có giá trị đặc biệt đối với sản phẩm từ thảo dược.

Để đạt được mục tiêu này, tỉnh Lai Châu đã và đang triển khai nhiều giải pháp để bảo tồn và phát triển cây dược liệu. HĐND tỉnh đã ban hành Nghị quyết số 38/2019/NQ-HĐND ngày 11/12/2019 thông qua Đề án phát triển một số cây dược liệu giai đoạn 2020-2025, tầm nhìn đến năm 2030. Đặc biệt, Tỉnh ủy Lai Châu đã ban hành Nghị quyết số 17-NQ/TU về phát triển sâm Lai Châu giai đoạn 2024-2030, định hướng đến năm 2035.

Nhiều hộ dân tại các địa phương trên địa bàn tỉnh Lai Châu đã mạnh dạn chuyển đổi sản xuất từ trồng ngô, lúa nương sang trồng dược liệu, qua đó góp phần nâng cao thu nhập, ổn định đời sống. Điển hình như gia đình chị Phàn Tả Mẩy ở bản Sín Chả, xã Sì Lở Lầu, đã vươn lên thoát nghèo, ổn định cuộc sống từ chuyển đổi sang trồng cây dược liệu. Hiện, gia đình chị đã có thu nhập trên 400 triệu đồng từ trồng sâm Lai Châu và thất diệp nhất chi hoa.

Ngoài ra, tỉnh Lai Châu cũng đang tìm kiếm thị trường đầu ra cho sản phẩm dược liệu. Với những giải pháp đồng bộ và quyết tâm cao, tỉnh Lai Châu đang kỳ vọng sẽ khai thác tiềm năng lớn từ cây dược liệu, tạo nguồn thu quan trọng cho tỉnh và góp phần nâng cao thu nhập, ổn định đời sống cho người dân.

Tỉnh cũng đang hỗ trợ bảo tồn, hoàn thiện quy trình, nhân giống dược liệu, vật tư, bao bì nhãn mác sản phẩm; hỗ trợ chi phí chuyển giao, ứng dụng khoa học kỹ thuật mới, áp dụng quy trình kỹ thuật và quản lý chất lượng đồng bộ theo chuỗi. qua đó, tỉnh Lai Châu hy vọng sẽ tạo ra những sản phẩm dược liệu chất lượng cao, góp phần phát triển kinh tế – xã hội của tỉnh.

Tây Bắc đang nổi lên là vùng sản xuất lớn các loại cây ăn quả ôn đới và á nhiệt đới, với sản phẩm nổi bật như xoài, nhãn, mận, chanh leo, cam, chuối và bưởi. Tuy nhiên, giá trị xuất khẩu nông sản của vùng trong năm 2024 chỉ đạt khoảng 245 triệu USD. Sơn La dẫn đầu vùng với giá trị xuất khẩu nông sản lên đến 190 triệu USD, tiếp theo là Điện Biên với 22,4 triệu USD, Lai Châu với 6,5 triệu USD và Lào Cai với 25 triệu USD.

Lý do chính cho giá trị xuất khẩu nông sản còn hạn chế nằm ở tỷ lệ chế biến sâu còn thấp. Bên cạnh đó, bao bì nhãn mác chưa đáp ứng yêu cầu thị trường và thiếu các liên kết hợp đồng bền vững giữa người sản xuất và doanh nghiệp cũng là những thách thức. Để nâng cao giá trị cho sản phẩm, Sơn La đặt mục tiêu trở thành trung tâm chế biến nông sản của vùng Trung du và miền núi phía Bắc.

Hiện tại, Sơn La có hơn 100.000 ha đất sản xuất nông nghiệp, trong đó khoảng 85.000 ha là cây ăn quả. Tỉnh đã triển khai Nghị quyết 05-NQ/TW từ năm 2015 về phát triển nông nghiệp hàng hóa, hình thành các vùng chuyên canh xoài, nhãn, chanh leo, mận hậu…, tạo ra vùng nguyên liệu lớn và ổn định.

Tỉnh Sơn La đã có gần 560 cơ sở chế biến, hàng nghìn điểm sấy long nhãn, hệ thống kho lạnh. Một số doanh nghiệp lớn như Công ty Cổ phần Thực phẩm xuất khẩu Đồng Giao (Doveco), Tập đoàn TH, Tập đoàn Phúc Sinh… đã đầu tư vào chế biến nông sản tại Sơn La.

Doveco đã đầu tư nhà máy chế biến tại Sơn La từ năm 2023, không chỉ đóng vai trò người thu mua các loại trái cây cho nông dân mà còn là đơn vị tư vấn kỹ thuật, cung cấp giống, bao tiêu sản phẩm và cùng chính quyền địa phương xây dựng chiến lược dài hạn. Tập đoàn TH cũng đã quyết định đầu tư vào hai nhà máy chế biến tại Sơn La và Điện Biên. Tại Sơn La, TH xây dựng nhà máy chế biến hoa quả và dược liệu, trong khi tại Điện Biên tập trung vào việc trồng cây mắc ca.

Công ty Cổ phần Phúc Sinh (Phúc Sinh Group) đã đầu tư xây dựng Nhà máy Phúc Sinh Sơn La tại xã Chiềng Mung, huyện Mai Sơn, chuyên chế biến cà phê Arabica đạt tiêu chuẩn chỉ dẫn địa lý Sơn La.

Các tỉnh Tây Bắc cần tập trung xây dựng chuỗi giá trị và tăng cường liên kết sản xuất. Với lợi thế của từng tỉnh, lãnh đạo địa phương cần khuyến khích doanh nghiệp và nông dân hợp tác theo chuỗi sản xuất khép kín, đảm bảo tiêu chuẩn từ đầu vào đến đầu ra.

Ngày 17/7 vừa qua, ông Trần Út, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường thành phố Đà Nẵng, đã thông báo về việc tạm dừng tổ chức Lễ hội quốc tế Sâm Ngọc Linh và dược liệu năm 2025. Sự kiện này, dự kiến diễn ra từ ngày 1 đến ngày 3 tháng 8 năm 2025 tại Quảng trường 24/3 thành phố Tam Kỳ, tỉnh Quảng Nam, sẽ được chuyển sang năm 2026.

Quyết định tạm dừng tổ chức lễ hội được UBND thành phố Đà Nẵng thống nhất trong cuộc họp giao ban ngày 7/7 của Chủ tịch và các Phó Chủ tịch UBND thành phố. Mục đích của lễ hội là quảng bá thương hiệu Sâm Ngọc Linh và dược liệu, bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của các địa phương vùng sâm. Đồng thời, sự kiện này tạo cơ hội giao lưu, trao đổi kinh nghiệm, kiến thức, công nghệ trong nước và quốc tế về công tác quản lý, bảo tồn và phát huy giá trị Sâm Ngọc Linh.

Lễ hội quốc tế Sâm Ngọc Linh và dược liệu là một sự kiện quan trọng nhằm thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội, phát triển du lịch sinh thái, cộng đồng và thu hút đầu tư vào các địa phương trong tỉnh. Sâm Ngọc Linh là cây dược liệu quý hiếm, có giá trị kinh tế rất cao, được xem là cây xóa đói giảm nghèo của người dân. Hiện mỗi kg sâm Ngọc Linh củ có giá giao động từ vài chục triệu đồng đến cả trăm triệu đồng. Riêng lá sâm Ngọc Linh có giá từ 5 triệu đồng đến cả 10 triệu đồng khi mùa lá khan hiếm.

Tỉnh Quảng Nam cũ, nay là thành phố Đà Nẵng, đã xác định diện tích vùng bảo tồn và phát triển Sâm Ngọc Linh là 15.567 ha. Ngoài ra, chính quyền đang nghiên cứu trồng di thực Sâm Ngọc Linh ở một số địa phương khác có điều kiện tương đồng để mở rộng, phát triển diện tích trồng Sâm Ngọc Linh. Tổng diện tích cho thuê môi trường rừng để trồng Sâm Ngọc Linh là 1.428,96 ha, trong đó hộ gia đình, cá nhân 428,96 ha; tổ chức, doanh nghiệp 1.000 ha. Diện tích trồng cây Sâm Ngọc Linh trên địa là 1.243,00 ha.

Việc tạm dừng tổ chức lễ hội quốc tế Sâm Ngọc Linh và dược liệu năm 2025 không chỉ ảnh hưởng đến kế hoạch quảng bá thương hiệu Sâm Ngọc Linh mà còn làm chậm lại quá trình phát triển kinh tế – xã hội của các địa phương trong tỉnh. Tuy nhiên, quyết định này cũng cho thấy sự cẩn trọng và chu đáo trong việc tổ chức một sự kiện lớn, với hy vọng sẽ mang lại hiệu quả cao hơn khi được tổ chức vào năm 2026.

Trong thời gian tới, các cấp chính quyền và ngành chức năng sẽ tiếp tục triển khai các hoạt động bảo tồn và phát triển Sâm Ngọc Linh, nhằm phát huy giá trị của loại dược liệu quý hiếm này. Đồng thời, việc đẩy mạnh ứng dụng công nghệ trong sản xuất và chế biến Sâm Ngọc Linh cũng sẽ góp phần nâng cao giá trị kinh tế và cạnh tranh của sản phẩm trên thị trường.