Biến đổi khí hậu đang đe dọa hệ thống thực phẩm toàn cầu bằng cách gây ra các hiện tượng thời tiết cực đoan, ảnh hưởng đến sản lượng nông nghiệp và làm tăng giá thực phẩm. Một nghiên cứu gần đây của tổ chức nghiên cứu Barcelona Supercomputing Center cho thấy biến đổi khí hậu không chỉ tác động đến sản xuất nông nghiệp mà còn dẫn đến sự gia tăng giá thực phẩm, gây ra những hệ lụy nghiêm trọng cho nền kinh tế và đời sống người dân ở nhiều quốc gia.

Theo nghiên cứu, nhiều loại thực phẩm đã trải qua những đợt tăng giá chóng mặt trong thời gian ngắn do ảnh hưởng của thời tiết cực đoan. Ví dụ, giá dầu olive ở châu Âu đã tăng 50% trong năm qua do hạn hán kéo dài ở miền Nam Tây Ban Nha. Tại Ấn Độ, giá hành củ đã tăng 89% trong tháng 5/2024 do đợt nắng nóng khắc nghiệt. Tại Nhật Bản, giá gạo đã tăng 48% vào tháng 9/2024 sau đợt nắng nóng vào tháng 8. Ở hai bang California và Arizona của Mỹ, giá rau củ đã tăng 80% vào tháng 11/2022 do hạn hán.

Những biến động này không chỉ ảnh hưởng đến người tiêu dùng mà còn làm gia tăng áp lực lạm phát tại các nền kinh tế, đặc biệt là ở những nước có mức độ phụ thuộc lớn vào nhập khẩu thực phẩm. Chuyên gia Maximilian Kotz của Barcelona Supercomputing Center, trưởng nhóm tác giả của nghiên cứu, cho biết nhiều hiện tượng thời tiết bất lợi dẫn tới những đợt tăng giá thực phẩm này là “hoàn toàn chưa từng có tiền lệ từ góc độ lịch sử”. Nhiệt độ đã “vượt xa khỏi phạm vi mà chúng ta có thể kỳ vọng trong hình thái khí hậu ổn định không có các hành vi gây ô nhiễm của con người”, ông Kotz nhấn mạnh.

“Chúng ta biết rằng các hiện tượng thời tiết cực đoan đang trở nên dữ dội và thường xuyên hơn so với 30-40 năm trước. Chúng tôi dự báo xu hướng này sẽ tiếp tục chừng nào lượng khí thải nhà kính còn tiếp tục tăng”, ông Kotz cho biết. Nếu hệ thống thực phẩm toàn cầu “tiếp tục phản ứng theo cách mà chúng ta đã thấy gần đây, thì điều tương tự sẽ còn xảy ra với giá thực phẩm, thậm chí có thể theo những cách cực đoan hơn và khó lường hơn”, ông Kotz nhận định với tờ báo Financial Times.

Nghiên cứu kết luận rằng sự leo thang của giá thực phẩm có thể lan tỏa từ các khu vực riêng lẻ ra phạm vi toàn cầu thông qua thương mại. Ví dụ, giá chocolate đã tăng vọt ở Anh sau khi giá cacao tăng gấp ba lần do hạn hán và nắng nóng khắc nghiệt ở Ghana và Bờ Biển Ngà. Financial Times đã đưa tin về vấn đề này.

Hoạt động đầu cơ thị trường và “chính sách sai lầm” thường cũng làm trầm trọng thêm tác động của việc tăng giá thực phẩm liên quan đến biến đổi khí hậu – theo chuyên gia Raj Patel thuộc Đại học Texas. Chẳng hạn, khi thời tiết nóng bức ở Nga gây ra các vụ cháy rừng khiến giá lúa mì tăng vọt vào năm 2010, Moscow đã áp đặt lệnh cấm vận xuất khẩu lúa mì, “đẩy giá lúa mì toàn cầu lên cao ngất ngưởng” – ông Patel lưu ý.

Đồng tác giả báo cáo, bà Anne Taylor, Giám đốc điều hành của tổ chức Food Foundation trụ sở tại Anh, cho rằng các quốc gia như Anh, vốn phụ thuộc nhiều vào hàng hóa nhập khẩu, đặc biệt dễ bị tổn thương trước các cú sốc khí hậu ở nước ngoài.

Nghiên cứu cũng đặt ra một số câu hỏi cho các ngân hàng trung ương, khi giá thực phẩm tăng cao đe dọa nỗ lực kiểm soát lạm phát chung, nhất là ở các nền kinh tế mới nổi – nơi thực phẩm chiếm tỷ trọng lớn hơn trong rổ hàng hóa tiêu dùng. “Nhiệt độ cao bất thường ảnh hưởng trực tiếp đến tỷ lệ lạm phát nói chung và động lực chính là sự tăng giá thực phẩm”, ông Kotz nói.

Tuần trước, Ngân hàng Trung ương Anh (BOE) cho biết tốc độ lạm phát ở nước này trong tháng 6 là 3,6%, cao nhất 18 tháng, một phần do giá lương thực tăng.

Biến đổi khí hậu đang có tác động nghiêm trọng đến giá thực phẩm cơ bản trên toàn cầu, đồng thời gây ra những rủi ro rộng lớn hơn đối với xã hội. Một nghiên cứu gần đây đã chỉ ra rằng thời tiết cực đoan trong những năm gần đây đã làm tăng giá của nhiều loại hàng hóa thiết yếu. Từ rau củ ở California đến cà phê ở Brazil, các điều kiện thời tiết cực đoan đã vượt qua mọi tiền lệ lịch sử trước năm 2020, dẫn đến sự gia tăng giá thực phẩm trong ngắn hạn.

Các nhà nghiên cứu đã phân tích 16 ví dụ tại 18 quốc gia, nơi giá cả tăng đột biến trong ngắn hạn do nắng nóng cực đoan, hạn hán hoặc mưa lớn trong giai đoạn 2022-2024. Kết quả cho thấy, tại California và Arizona, giá rau củ tăng tới 80% vào tháng 11/2022 so với cùng kỳ năm trước. Nguyên nhân chính dẫn đến sự tăng giá này là do hai bang này đã trải qua nắng nóng khắc nghiệt và thiếu nước vào mùa hè.

Không chỉ ở Mỹ, Hàn Quốc cũng chứng kiến sự tăng giá mạnh mẽ. Giá bắp cải tăng 70% vào tháng 9 năm ngoái sau đợt nắng nóng vào tháng 8. Tương tự, giá dầu ô-liu tại châu Âu đã tăng 50% vào tháng 1/2024 sau đợt hạn hán kéo dài ở Ý và Tây Ban Nha trong các năm 2022 và 2023. Tại Mexico, giá trái cây và rau củ tăng 20% trong cùng tháng do một trong những đợt hạn hán nghiêm trọng nhất thập kỷ.

Nhật Bản cũng không ngoại lệ. Giá gạo tăng vọt 48% vào tháng 9/2024 sau một đợt nắng nóng kỷ lục. Ngoài ra, nghiên cứu cũng chỉ ra rằng giá ca cao toàn cầu tăng tới 280% vào tháng 4 năm đó do nắng nóng tại Ghana và Bờ Biển Ngà. Điều này cho thấy, biến đổi khí hậu không chỉ ảnh hưởng đến giá thực phẩm mà còn tác động rộng lớn đến các ngành hàng khác.

Thực phẩm lành mạnh thường có giá cao hơn các lựa chọn kém lành mạnh. Khi giá tăng, các hộ gia đình thu nhập thấp có xu hướng cắt giảm các loại thực phẩm bổ dưỡng như trái cây và rau củ. Điều này dẫn đến rủi ro dây chuyền về xã hội, như suy dinh dưỡng, tiểu đường tuýp 2 và bệnh tim mạch. Hơn nữa, việc giá thực phẩm tăng do thời tiết cực đoan cũng làm trầm trọng thêm lạm phát nói chung, có thể dẫn đến bất ổn chính trị và xã hội.

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng nghiêm trọng, việc tìm kiếm các giải pháp để giảm thiểu tác động tiêu cực đến giá thực phẩm và an ninh lương thực trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Các chính phủ và tổ chức quốc tế cần có những biện pháp cụ thể để hỗ trợ nông dân, cải thiện hệ thống sản xuất và phân phối thực phẩm, cũng như đầu tư vào các công nghệ giúp giảm thiểu tác động của thời tiết cực đoan.

Để biết thêm thông tin về nghiên cứu này, bạn có thể truy cập vào trang web của tổ chức thực hiện nghiên cứu để có được thông tin chi tiết hơn về các phát hiện và đề xuất của họ.