Ngành hàng không đang trên đà chuyển mình với những nỗ lực giảm thiểu tác động môi trường thông qua việc ứng dụng công nghệ và trí tuệ nhân tạo. Mục tiêu chính là giảm thiểu vệt khí thải, vốn chiếm hơn 35% tác động nóng lên toàn cầu của ngành hàng không.

Hiện tượng vệt khí thải hình thành khi máy bay đạt đến độ cao khoảng 10.000 đến 13.000 mét, nơi khí thải nóng từ động cơ ngưng tụ trong điều kiện lý tưởng. Những vệt khói trắng này có thể tồn tại hàng giờ và biến thành mây ti nhân tạo, giữ nhiệt và làm Trái Đất ấm lên. Nhận thức được vấn đề này, Google đã tích hợp tính năng phân loại rủi ro vệt khí thải vào ứng dụng Google Flights, cho phép hành khách đưa ra quyết định sáng suốt khi đặt vé.

Dựa trên Mô hình Tác động Du lịch (Travel Impact Model API), hành khách có thể lựa chọn chuyến bay ‘xanh’ dựa trên lượng khí thải CO₂ và mức độ rủi ro vệt khí thải. Mô hình này được vận hành dưới sự giám sát của một ủy ban cố vấn độc lập bao gồm các chuyên gia hàng đầu thế giới về hàng không và phát triển bền vững. Trước đó, Google đã giới thiệu Travel Impact Model vào năm 2021 nhưng đã tạm gỡ bỏ thông tin về vệt khí thải do thiếu độ chính xác dữ liệu cụ thể cho từng chuyến bay.

Sau hai năm nghiên cứu và thử nghiệm, đội ngũ phát triển đã nâng cấp mô hình, sử dụng hệ thống tính toán ‘Contrail Energy Forcing’ để phân tích khả năng giữ nhiệt của vệt khí thải. Sự nâng cấp này giúp cung cấp thông tin chính xác hơn cho hành khách về tác động môi trường của chuyến bay họ lựa chọn. Các hãng hàng không cũng đang chủ động cắt giảm vệt khí thải thông qua việc tối ưu hóa đường bay.

Dự án Contrails, kết hợp giữa American Airlines và Google, đã đạt được kết quả đáng kể với việc cắt giảm khoảng 54% lượng vệt khí thải trên một số tuyến bay. Ngoài ra, GE Aerospace đã hợp tác với NASA Langley Research Center để xây dựng bản đồ 3 chiều chi tiết về cách thức hình thành và biến mất của vệt khí thải. Những nỗ lực này cho thấy sự kết hợp mạnh mẽ giữa công nghệ tiên tiến và trí tuệ nhân tạo có thể mang lại một tương lai bay ‘sạch’ hơn.

Ngành hàng không hiện chịu trách nhiệm khoảng 50% khí thải ra môi trường của toàn ngành du lịch. Do đó, việc áp dụng công nghệ và trí tuệ nhân tạo để giảm thiểu tác động môi trường là cực kỳ quan trọng. Với những phát triển gần đây, ngành hàng không đang dần chuyển hướng towards một tương lai bền vững hơn, nơi công nghệ và trí tuệ nhân tạo đóng vai trò quan trọng trong việc giảm thiểu vệt khí thải và tác động môi trường.

Trong tương lai, chúng ta có thể kỳ vọng vào những phát triển tiếp theo trong lĩnh vực này, với sự tham gia của nhiều bên liên quan, từ các hãng hàng không, công ty công nghệ đến các tổ chức nghiên cứu. Sự hợp tác và đổi mới này sẽ giúp ngành hàng không tiến gần hơn đến mục tiêu giảm thiểu tác động môi trường, đảm bảo một tương lai bền vững cho thế hệ tương lai.

Travel Impact Model và các công nghệ khác đang được phát triển để hỗ trợ ngành hàng không trong việc giảm thiểu tác động môi trường. Càng có nhiều nỗ lực và sáng tạo, chúng ta càng có cơ hội tạo ra một tương lai bền vững hơn cho ngành hàng không và cả hành tinh.

Nhằm giảm thiểu tình trạng ô nhiễm không khí, hàng chục thành phố trên toàn thế giới đang tích cực triển khai các quy định nghiêm ngặt hơn đối với phương tiện giao thông chạy bằng xăng dầu. Điều này được thực hiện thông qua việc thành lập các vùng phát thải thấp (Low Emission Zones – LEZ) hoặc vùng không phát thải (Zero-Emission Zones – ZEZ). LEZ tập trung vào việc siết chặt tiêu chuẩn khí thải cho xe động cơ đốt trong, trong khi ZEZ là khu vực chỉ cho phép các phương tiện không phát thải, như xe điện, xe đạp và người đi bộ, được di chuyển tự do.

Theo Viện Tài nguyên Thế giới (WRI), chính sách ZEZ không chỉ giúp giảm đáng kể khí thải mà còn mang lại lợi ích môi trường và kinh tế. Nếu được thiết kế một cách hợp lý, ZEZ có thể giúp giảm số lượng xe lưu thông, giảm tình trạng tắc nghẽn giao thông và thúc đẩy sự phát triển của thị trường xe điện.

Các thành phố tiên phong trong việc triển khai ZEZ đã đạt được những kết quả tích cực, tuy nhiên, vẫn còn một số thách thức cần được giải quyết. Một trong những thách thức chính là việc triển khai ZEZ có thể gây ra tác động tiêu cực đến các công ty vận tải nhỏ và cư dân, đặc biệt là những người có thu nhập thấp hoặc nhóm dễ bị tổn thương.

Để triển khai ZEZ một cách hiệu quả, các thành phố cần đảm bảo rằng việc thiết kế ZEZ không làm gián đoạn chuỗi cung ứng hàng hóa hay ảnh hưởng đến các hoạt động kinh tế – xã hội đô thị. Việc bắt đầu với quy mô nhỏ và thử nghiệm các vị trí khác ngoài trung tâm thành phố là một cách tiếp cận hợp lý.

Một số thành phố trên thế giới đã bắt đầu triển khai ZEZ, bao gồm Rotterdam, Amsterdam (Hà Lan), London, Oxford (Anh), Brussels (Bỉ), Santa Monica, Los Angeles (Mỹ), Oslo (Na Uy) và một số thành phố ở Trung Quốc. Mỗi thành phố có cách tiếp cận riêng, nhưng đều hướng tới mục tiêu giảm thiểu tình trạng ô nhiễm không khí và cải thiện chất lượng cuộc sống cho cư dân.

Amsterdam dự kiến sẽ lập vùng ZEZ tại khu vực nội đô, áp dụng cho mọi loại phương tiện, trừ ôtô con. Thành phố Eindhoven (Hà Lan) cũng định thiết lập ZEZ khu vực nội đô, áp dụng cho xe tải, xe giao hàng và ôtô buýt.

Khi triển khai ZEZ, các thành phố cần cung cấp sự hỗ trợ cho các doanh nghiệp nhỏ, bao gồm việc tư vấn chi phí, cung cấp thông tin liên quan đến các khoản miễn giảm thuế, hướng dẫn các giải pháp sạc điện và triển khai chương trình dùng thử miễn phí xe điện.

Đẩy nhanh quá trình chuyển đổi sang phương tiện không phát thải là yếu tố then chốt để cải thiện chất lượng không khí, giảm rủi ro sức khỏe cho con người và cắt giảm lượng phát thải gây hại cho khí hậu và môi trường. Triển khai ZEZ có thể là thách thức, nhưng các thành phố như Amsterdam, Thâm Quyến và Rotterdam đã chứng minh rằng hoàn toàn khả thi.

Chính sách ZEZ cần được thiết kế một cách hợp lý để tránh gây ra những tác động tiêu cực cho các công ty vận tải nhỏ và cư dân, đồng thời mang lại thêm các lợi ích đi kèm như tăng hiệu quả vận hành và giảm tắc nghẽn.

WRI khuyến nghị các thành phố cần đẩy nhanh quá trình chuyển đổi sang phương tiện không phát thải để cải thiện chất lượng không khí và giảm thiểu tình trạng ô nhiễm môi trường.

Bộ Công Thương đang xây dựng lộ trình mới về việc phối trộn và sử dụng nhiên liệu sinh học, dự kiến áp dụng từ ngày 1-1-2026. Theo đó, việc sử dụng xăng E10 sẽ được triển khai đồng loạt, bắt buộc cho các phương tiện giao thông sử dụng nhiên liệu hóa thạch.

Cục Đổi mới sáng tạo – chuyển đổi xanh và khuyến công (Bộ Công Thương) cho biết, việc sử dụng xăng sinh học là chủ trương được Chính phủ đưa ra để giảm thiểu các loại khí thải gây hiệu ứng nhà kính, bảo vệ môi trường cũng như tăng cường sử dụng các nguồn nhiên liệu sinh học thay thế nhiên liệu hóa thạch đang dần cạn kiệt.

Dù ủng hộ việc chuyển đổi do bộ đề xuất, nhưng nhiều doanh nghiệp cho biết chi phí đầu tư chuyển đổi rất lớn, trong khi chính sách chưa rõ ràng về việc phân phối, tiêu dùng và lộ trình chuyển đổi cụ thể, gây lúng túng cho các doanh nghiệp.

Bộ Công Thương đã cơ bản thực hiện xong công tác rà soát, đánh giá, phân tích tình hình thực hiện quyết định 53/2012 về lộ trình áp dụng tỉ lệ phối trộn nhiên liệu sinh học với nhiên liệu truyền thống do Thủ tướng Chính phủ ban hành. Bộ đã có tờ trình báo cáo Thủ tướng xin chủ trương xây dựng quyết định thay thế quyết định 53, đề xuất kế hoạch mới thay thế lộ trình sử dụng nhiên liệu sinh học.

Cục Quản lý và phát triển thị trường trong nước được giao đảm bảo nguồn cung xăng nền cũng như ethanol (E100), phối hợp cùng với các đơn vị liên quan, các hiệp hội để rà soát, xem xét kiến nghị các cập nhật các quy định về kỹ thuật đối với các chủng loại xăng dầu.

Đặc biệt, các doanh nghiệp sản xuất và đầu mối kinh doanh phải chuẩn bị cơ sở vật chất, trang thiết bị, phương tiện để sẵn sàng cho sản xuất, phối trộn, vận chuyển và phân phối xăng sinh học E10 trên toàn quốc, dự kiến từ 1-1-2026.

Trước đó, theo quyết định 53 của Thủ tướng được ban hành từ năm 2012, từ ngày 1-12-2014, xăng sinh học E5 được sản xuất, phối chế, kinh doanh để sử dụng cho phương tiện cơ giới đường bộ tại một số địa phương lớn như Hà Nội, TP.HCM, Hải Phòng, Đà Nẵng… trước khi mở rộng trên toàn quốc từ ngày 1-12-2015.

Với xăng E10, sau khi thí điểm tại một số địa phương từ ngày 1-12-2016, sẽ áp dụng trên toàn quốc từ ngày 1-12-2017.

Tuy nhiên, sau khi được đưa ra thị trường từ đầu năm 2018, đến nay xăng E5RON92 gần như vắng bóng trên thị trường, dù từng có thời kỳ mà tỉ lệ tiêu thụ xăng E5RON92 lên tới 42%.

Đối với mặt hàng xăng sinh học E10 đến nay vẫn chưa được tiêu thụ, chậm đến gần 9 năm so với lộ trình được đưa ra tại quyết định 53.

Nhiều doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu đang cấp tập chuẩn bị cho việc triển khai xăng E10 từ ngày 1-1-2026. Tuy nhiên, họ cũng bày tỏ lo lắng về chi phí đầu tư chuyển đổi, chính sách phân phối, tiêu dùng và lộ trình chuyển đổi cụ thể.

PGS.TS Phạm Hữu Tuyến và Nguyễn Thế Trực, Đại học Bách khoa Hà Nội, cho biết việc sử dụng nhiên liệu sinh học cho phương tiện giao thông mang lại lợi thế về an ninh năng lượng, giảm ô nhiễm môi trường và phát triển kinh tế – xã hội khu vực nông thôn.

Các kết quả nghiên cứu đều cho thấy với tỉ lệ ethanol dưới 10% (E10 trở xuống), xăng sinh học giúp nâng cao công suất động cơ, giảm tiêu thụ nhiên liệu và đặc biệt giảm đáng kể các thành phần độc hại trong khí thải như HC và CO.

Nhiều người tiêu dùng ủng hộ việc sử dụng xăng sinh học song vẫn còn băn khoăn về chất lượng, cũng như mong muốn mặt hàng này có mức giá phù hợp với đại đa số người tiêu dùng.

Bộ trưởng Bộ Công Thương yêu cầu khẩn trương trình Chính phủ thông qua báo cáo về lộ trình sử dụng xăng E10, dự kiến từ 1-1-2026.