Nhằm giảm thiểu tình trạng ô nhiễm không khí, hàng chục thành phố trên toàn thế giới đang tích cực triển khai các quy định nghiêm ngặt hơn đối với phương tiện giao thông chạy bằng xăng dầu. Điều này được thực hiện thông qua việc thành lập các vùng phát thải thấp (Low Emission Zones – LEZ) hoặc vùng không phát thải (Zero-Emission Zones – ZEZ). LEZ tập trung vào việc siết chặt tiêu chuẩn khí thải cho xe động cơ đốt trong, trong khi ZEZ là khu vực chỉ cho phép các phương tiện không phát thải, như xe điện, xe đạp và người đi bộ, được di chuyển tự do.

Theo Viện Tài nguyên Thế giới (WRI), chính sách ZEZ không chỉ giúp giảm đáng kể khí thải mà còn mang lại lợi ích môi trường và kinh tế. Nếu được thiết kế một cách hợp lý, ZEZ có thể giúp giảm số lượng xe lưu thông, giảm tình trạng tắc nghẽn giao thông và thúc đẩy sự phát triển của thị trường xe điện.

Các thành phố tiên phong trong việc triển khai ZEZ đã đạt được những kết quả tích cực, tuy nhiên, vẫn còn một số thách thức cần được giải quyết. Một trong những thách thức chính là việc triển khai ZEZ có thể gây ra tác động tiêu cực đến các công ty vận tải nhỏ và cư dân, đặc biệt là những người có thu nhập thấp hoặc nhóm dễ bị tổn thương.

Để triển khai ZEZ một cách hiệu quả, các thành phố cần đảm bảo rằng việc thiết kế ZEZ không làm gián đoạn chuỗi cung ứng hàng hóa hay ảnh hưởng đến các hoạt động kinh tế – xã hội đô thị. Việc bắt đầu với quy mô nhỏ và thử nghiệm các vị trí khác ngoài trung tâm thành phố là một cách tiếp cận hợp lý.

Một số thành phố trên thế giới đã bắt đầu triển khai ZEZ, bao gồm Rotterdam, Amsterdam (Hà Lan), London, Oxford (Anh), Brussels (Bỉ), Santa Monica, Los Angeles (Mỹ), Oslo (Na Uy) và một số thành phố ở Trung Quốc. Mỗi thành phố có cách tiếp cận riêng, nhưng đều hướng tới mục tiêu giảm thiểu tình trạng ô nhiễm không khí và cải thiện chất lượng cuộc sống cho cư dân.

Amsterdam dự kiến sẽ lập vùng ZEZ tại khu vực nội đô, áp dụng cho mọi loại phương tiện, trừ ôtô con. Thành phố Eindhoven (Hà Lan) cũng định thiết lập ZEZ khu vực nội đô, áp dụng cho xe tải, xe giao hàng và ôtô buýt.

Khi triển khai ZEZ, các thành phố cần cung cấp sự hỗ trợ cho các doanh nghiệp nhỏ, bao gồm việc tư vấn chi phí, cung cấp thông tin liên quan đến các khoản miễn giảm thuế, hướng dẫn các giải pháp sạc điện và triển khai chương trình dùng thử miễn phí xe điện.

Đẩy nhanh quá trình chuyển đổi sang phương tiện không phát thải là yếu tố then chốt để cải thiện chất lượng không khí, giảm rủi ro sức khỏe cho con người và cắt giảm lượng phát thải gây hại cho khí hậu và môi trường. Triển khai ZEZ có thể là thách thức, nhưng các thành phố như Amsterdam, Thâm Quyến và Rotterdam đã chứng minh rằng hoàn toàn khả thi.

Chính sách ZEZ cần được thiết kế một cách hợp lý để tránh gây ra những tác động tiêu cực cho các công ty vận tải nhỏ và cư dân, đồng thời mang lại thêm các lợi ích đi kèm như tăng hiệu quả vận hành và giảm tắc nghẽn.

WRI khuyến nghị các thành phố cần đẩy nhanh quá trình chuyển đổi sang phương tiện không phát thải để cải thiện chất lượng không khí và giảm thiểu tình trạng ô nhiễm môi trường.

TP.HCM đang tích cực triển khai các đề án nhằm chuyển đổi sang các loại hình giao thông bền vững, giảm thiểu ô nhiễm không khí do phát thải từ phương tiện giao thông. Với vai trò là đầu tàu kinh tế và đô thị đông dân nhất, thành phố đang đối mặt với những thách thức môi trường và áp lực từ biến đổi khí hậu ngày càng gia tăng.

TP.HCM quyết liệt đẩy mạnh xu hướng chuyển đổi xanh, xem đây là một chiến lược then chốt để phát triển bền vững, nâng cao chất lượng sống cho người dân và hiện thực hóa các cam kết quốc gia. Mới đây, Viện Nghiên cứu phát triển TP.HCM đã đề xuất chuyển đổi 400.000 xe máy xăng sang xe máy điện cho tài xế công nghệ trong tháng 7/2025. Dự kiến, chính sách hỗ trợ và khuyến khích sẽ được áp dụng từ 1/1/2026 nếu đề án được các cấp thông qua.

Theo đó, các tài xế công nghệ sẽ được hỗ trợ lãi suất 2%/năm khi vay vốn để thực hiện các dự án xanh. Bên cạnh đó, TP.HCM cũng đang triển khai Nghị quyết số 98 của Quốc hội về cơ chế đặc thù. Sở Xây dựng đã xây dựng Đề án kiểm soát khí thải phương tiện giao thông với 2 giai đoạn cụ thể. Mục tiêu đến năm 2030 là 100% xe buýt của TP.HCM sử dụng điện, năng lượng xanh.

Để hiện thực hóa mục tiêu tổng quát trên, đề án đưa ra bốn giai đoạn với các mục tiêu định lượng và gắn với lộ trình thời gian cụ thể, nhằm tạo cơ sở để đo lường, đánh giá tiến độ và hiệu quả trong giai đoạn triển khai. Các nước trên thế giới cũng đã thực hiện chuyển đổi sang xe điện, như Trung Quốc, Na Uy. Tại Trung Quốc, thành phố Thâm Quyến là một ví dụ điển hình về chính sách hỗ trợ chuyển đổi xe điện hai bánh ở cấp đô thị.

Còn tại Na Uy, chính phủ đã đưa ra loạt chính sách ưu đãi mạnh mẽ và toàn diện để khuyến khích người dân sử dụng xe điện. Trong khi đó, Sở Xây dựng TP.HCM đang phối hợp các đơn vị liên quan hoàn chỉnh dự thảo Nghị quyết, bổ sung đánh giá tác động sau khi TP.HCM sáp nhập với Bình Dương và Bà Rịa – Vũng Tàu, để triển khai đồng bộ trên toàn địa bàn TP.HCM mới.

Dự kiến, báo cáo UBND TP.HCM và trình HĐND TP.HCM trong quý IV/2025. Việc chuyển đổi sang xe điện và các loại hình giao thông bền vững không chỉ giúp giảm thiểu ô nhiễm không khí mà còn góp phần xây dựng một môi trường sống lành lành, thân thiện và bền vững cho người dân TP.HCM.