Khoảng 450 hecta thanh long đạt tiêu chuẩn GlobalGAP tại tỉnh Lâm Đồng đang bước vào chính vụ thu hoạch. Tuy nhiên, hơn một tháng qua, hàng trăm tấn thanh long không thể xuất khẩu sang châu Âu do thiếu giấy chứng thư – chứng nhận An toàn thực phẩm. Ước tính, khoảng 100 tấn thanh long đã bị hư hỏng và lượng hàng tồn kho gần tương đương.

Tình trạng này bắt nguồn từ việc chưa có cơ quan Nhà nước cấp Giấy chứng nhận an toàn thực phẩm đối với thực vật xuất khẩu cho các doanh nghiệp. Cụ thể, đối với các lô hàng xuất khẩu sang châu Âu, phần lớn doanh nghiệp thực hiện kiểm tra tại TP.HCM. Do đó, cơ quan chịu trách nhiệm cấp giấy chứng nhận trên là Sở An toàn thực phẩm TP.HCM.

Trước đây, Thông tư 12/2025 của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, ký ngày 19/6 và có hiệu lực từ ngày 1/7, đã chuyển thẩm quyền cấp giấy chứng nhận an toàn thực phẩm đối với thực vật xuất khẩu từ Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật về UBND cấp tỉnh. Tuy nhiên, việc chuyển quyền chứng nhận từ cơ quan của Bộ về Sở đang khiến quy trình này bị ách tắc. Bởi trước đây, các doanh nghiệp vốn quen làm việc với các chi cục kiểm dịch thực vật vùng – nơi phụ trách cấp giấy chứng nhận.

Trở ngại trong quy trình chứng nhận không chỉ gây thiệt hại lớn cho các hộ dân, hợp tác xã, doanh nghiệp xuất khẩu thanh long sang châu Âu mà còn ảnh hưởng đến những đơn hàng xuất khẩu về sau. Tình trạng này đã được Hiệp hội thanh long Bình Thuận kiến nghị bằng văn bản lên UBND tỉnh Lâm Đồng. Do phải chờ cả tháng, khách hàng từ châu Âu đã gửi thư thông báo sẽ cắt đơn hàng từ Việt Nam, chuyển qua mua thanh long từ Thái Lan, Ecuador.

Ông Lê Quốc , đại diện một doanh nghiệp xuất khẩu thanh long tại Bình Thuận cho biết: “Thiệt hại bằng tiền không quan trọng bằng lòng tin. Nông dân thấy doanh nghiệp ngừng thu mua nên dừng sản xuất, đối tác cũng không còn niềm tin vì không thấy hàng hóa nhập khẩu theo cam kết”. Theo ông, để phục hồi sản xuất và xuất khẩu, cần có sự can thiệp kịp thời từ các cấp chính quyền, cũng như điều chỉnh quy trình cấp giấy chứng nhận an toàn thực phẩm cho phù hợp.

Trong khi đó, đại diện Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Lâm Đồng cho biết, đang phối hợp với các đơn vị liên quan đẩy nhanh tiến trình cấp giấy chứng nhận an toàn thực phẩm cho các doanh nghiệp xuất khẩu thanh long. Đồng thời, Sở cũng đề nghị các doanh nghiệp tích cực phối hợp và cung cấp đầy đủ thông tin, hồ sơ cần thiết để cơ quan chức năng cấp giấy chứng nhận theo quy định.

Các doanh nghiệp cần hiểu rằng việc đảm bảo an toàn thực phẩm là điều kiện tiên quyết để xuất khẩu nông sản. Do đó, cần tuân thủ và thực hiện tốt các quy định về an toàn thực phẩm, cũng như phối hợp chặt chẽ với cơ quan chức năng trong việc cấp giấy chứng nhận an toàn thực phẩm.

Liên quan tới vấn đề trên, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Phùng Đức Tiến cho biết, hiện có 2 nhóm doanh nghiệp xuất khẩu thanh long là: các doanh nghiệp có mã số xuất khẩu sang châu Âu và các doanh nghiệp chưa có mã số. Đối với 2 nhóm doanh nghiệp này, Bộ sẽ có những hướng dẫn cụ thể để đảm bảo thanh long xuất khẩu sang châu Âu nói và các thị trường khác được thuận lợi.

Trong những ngày gần đây, tình trạng ùn ứ hàng hóa xuất khẩu sang thị trường EU, đặc biệt là các mặt hàng như thanh long và hồ tiêu, đã trở thành vấn đề cấp thiết đối với cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam. Sự cố này bắt nguồn từ việc không có cơ quan Nhà nước nào có thẩm quyền cấp Giấy chứng nhận an toàn thực phẩm đối với thực vật xuất khẩu, khiến hoạt động xuất khẩu của nhiều doanh nghiệp bị đình trệ nghiêm trọng.

Chủ tịch Hiệp hội Thanh Long Bình Thuận, ông Huỳnh Cảnh, cho biết rằng hoạt động xuất khẩu thanh long đang đối mặt với khó khăn lớn khi khoảng 100 tấn hàng hóa bị hư hỏng và tồn kho lên đến 50-70 tấn. Tương tự, 2 doanh nghiệp thuộc Hiệp hội Hồ tiêu và cây gia vị Việt Nam cũng đang tồn kho lượng hàng có giá trị khoảng 2,4 triệu USD và không thể xuất khẩu do thiếu Giấy chứng nhận an toàn thực phẩm. Điều này không chỉ gây ra thiệt hại về kinh tế cho các doanh nghiệp mà còn ảnh hưởng đến uy tín và vị thế của Việt Nam trên thị trường quốc tế.

Trước tình hình trên, ông Nguyễn Quang Hiếu, Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), đã có những chia sẻ về nỗ lực giải quyết vấn đề này. Cục đã có công văn hướng dẫn gửi các địa phương nhằm tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp. Tuy nhiên, các sở địa phương cho rằng hướng dẫn đó chỉ áp dụng tại Việt Nam và cần bổ sung quy định theo yêu cầu của các nước nhập khẩu, trong đó có EU.

Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật đang đề nghị sửa lại công bố thủ tục hành chính cho phù hợp với tình hình thực tế. Việc điều chỉnh đang được gấp rút hoàn tất để đảm bảo hoạt động xuất khẩu không bị ảnh hưởng. Ngoài ra, Cục cũng đã gửi công văn đề nghị EU cho phép áp dụng mẫu giấy chứng nhận hiện tại, nhưng phía EU chưa có phản hồi chính thức.

Song song với các nỗ lực của Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật, Sở An toàn thực phẩm TPHCM cũng đã có văn bản kiến nghị khẩn gửi Bộ Nông nghiệp và Môi trường. Trong văn bản này, Sở An toàn thực phẩm TPHCM nêu ra hàng loạt bất cập cần Bộ hướng dẫn liên quan đến thủ tục kiểm tra nhà nước về an toàn thực phẩm với thực phẩm có nguồn gốc thực vật xuất khẩu. Sở cũng kiến nghị Bộ Nông nghiệp và Môi trường sớm ban hành quy định về hồ sơ, thủ tục cấp Giấy chứng nhận theo mẫu của nước nhập khẩu để kịp thời tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp.

Trước những vấn đề pháp lý và kỹ thuật đang tồn tại, việc tìm kiếm giải pháp tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp xuất khẩu đang trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Bộ Nông nghiệp và Môi trường, cùng các cơ quan liên quan, đang nỗ lực làm việc để sớm tìm ra hướng giải quyết, đảm bảo hoạt động xuất khẩu của Việt Nam sang thị trường EU cũng như các thị trường khác được thực hiện thông suốt, góp phần vào sự phục hồi và tăng trưởng kinh tế của đất nước.