Nghị quyết số 57/NQ-TW, ban hành gần đây, đã mở ra những cơ hội lớn cho các tổ chức nghiên cứu khoa học tại Việt Nam. Theo Giáo sư, Tiến sĩ Khoa học Nguyễn Đình Đức, nguyên Chủ tịch Hội đồng Trường đại học Công nghệ, Đại học quốc gia, nghị quyết này mang đến bốn cơ hội chính. Thứ nhất, thúc đẩy tái cấu trúc và nâng cao hiệu quả hoạt động nghiên cứu theo hướng gắn kết với thực tiễn và nhu cầu phát triển đất nước. Thứ hai, tạo ra cơ hội hợp tác công-tư và liên kết quốc tế trong chuyển giao công nghệ theo mô hình ‘liên kết ba nhà’: Nhà nước-Nhà khoa học-Doanh nghiệp. Thứ ba, góp phần thúc đẩy chuyển đổi số trong hoạt động nghiên cứu, quản lý và kết nối tri thức. Thứ tư, tạo cú hích nâng cao chất lượng đội ngũ nghiên cứu, xây dựng môi trường học thuật sáng tạo.

Ngay sau khi Nghị quyết ban hành, các tổ chức nghiên cứu đã có những hành động cụ thể để đưa nghị quyết vào cuộc sống. Trường đại học Công nghệ, Đại học Quốc gia Hà Nội đã có những điều chỉnh quan trọng để phù hợp với xu thế phát triển và đáp ứng yêu cầu thực tiễn, tập trung vào các hướng nghiên cứu có tính ứng dụng cao. Các cơ sở nghiên cứu thuộc các đơn vị nhà nước và khu vực tư nhân đã quan tâm phát triển những sản phẩm, giải pháp có tính thực tiễn và khả năng ứng dụng cao.

Tuy nhiên, nhiều lĩnh vực tiềm năng vẫn chưa được đầu tư nghiên cứu để phát huy lợi thế, tận dụng các cơ hội từ Nghị quyết số 57/NQ-TW. Phó Giáo sư, Tiến sĩ Đồng Văn Quyền, Phó Viện trưởng Viện Sinh học, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam, cho rằng Việt Nam có lợi thế lớn về đa dạng sinh học và nguồn vi sinh vật bản địa, nhưng ứng dụng công nghệ vi sinh vào cuộc sống vẫn còn hạn chế.

Để hiện thực hóa các chủ trương, cần tăng cường liên kết ‘Nhà nước-Nhà Khoa học-Doanh nghiệp-Cộng đồng’ trong hoạt động khoa học, công nghệ. Các viện nghiên cứu, trường đại học, trung tâm đổi mới sáng tạo cần trở thành mắt xích quan trọng trong hệ sinh thái đổi mới sáng tạo quốc gia. Giáo sư, Tiến sĩ Khoa học Nguyễn Đình Đức cho rằng các cơ sở đào tạo, tổ chức nghiên cứu cần xác định rõ vai trò cốt lõi để thật sự trở thành trung tâm sáng tạo, nơi sản sinh tri thức và chuyển hóa tri thức thành công nghệ, thành sản phẩm.

Ông Nguyễn Trung Chính, Chủ tịch Hội đồng Quản trị, Chủ tịch Điều hành Tập đoàn CMC, đề xuất thành lập Trung tâm Đổi mới sáng tạo của Hà Nội, đặt tại Khu Công nghệ cao Hòa Lạc, theo mô hình đầu tư công-quản trị tư. Trung tâm này sẽ là đầu mối chiến lược kết nối các nguồn lực R&D, đào tạo nhân lực, chuyển giao công nghệ, hình thành các vườn ươm, tổ chức hoạt động khởi nghiệp, vận hành sàn giao dịch công nghệ và tạo ra không gian mở, thúc đẩy các sản phẩm ‘Make in Vietnam’ từ ý tưởng đến thương mại hóa.

Một số nhà khoa học chỉ ra nguyên nhân khiến đóng góp của khoa học công nghệ đối với phát triển kinh tế xã hội còn hạn chế là các đề tài nghiên cứu được xây dựng với thời gian thực hiện ngắn, không đủ giải quyết các bài toán khoa học-công nghệ mang tính nền tảng hoặc chiến lược; thiếu cơ chế tài trợ trung và dài hạn, khiến các nhóm nghiên cứu khó theo đuổi các hướng đi bền vững, có khả năng tạo ra đột phá công nghệ thật sự; còn thiếu các chương trình chuyển giao hiệu quả.

Trong bối cảnh hiện nay, Việt Nam đang tích cực đẩy mạnh quá trình chuyển đổi sang năng lượng tái tạo và công nghệ tiên tiến. Mục tiêu chính là đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia và phát triển bền vững. Tại Diễn đàn ‘Công nghệ năng lượng trong kỷ nguyên mới’ diễn ra vào sáng ngày 29/7 tại Hà Nội, các chuyên gia hàng đầu trong lĩnh vực năng lượng đã tập trung thảo luận về những đột phá công nghệ gần đây và các giải pháp hiệu quả cho ngành năng lượng.

Theo dự báo, nhu cầu điện năng của Việt Nam sẽ tăng khoảng 8-10% mỗi năm. Trong bối cảnh đó, việc chuyển đổi sang các nguồn năng lượng sạch và giảm sự phụ thuộc vào năng lượng hóa thạch đang trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Để đạt được mục tiêu này, các chuyên gia và doanh nghiệp đã xác định một số trụ cột quan trọng. Đó là phát triển lưới điện thông minh, ứng dụng công nghệ lưu trữ năng lượng tiên tiến, sản xuất hydro xanh, và các giải pháp năng lượng tái tạo hiệu suất cao. Đây là những yếu tố then chốt giúp Việt Nam thực hiện thành công hành trình hướng tới mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050.

Để hiện thực hóa mục tiêu đầy tham vọng này, các chuyên gia và doanh nghiệp đang nhấn mạnh sự cần thiết của việc ổn định và minh bạch hóa khung chính sách năng lượng. Bên cạnh đó, việc hoàn thiện thể chế và thúc đẩy hợp tác giữa khu vực công và tư nhân cũng được coi là yếu tố quan trọng. Việt Nam đã xây dựng được nền tảng chính sách quan trọng với Nghị quyết 55 và Quy hoạch điện VIII điều chỉnh. Theo đó, tỷ lệ năng lượng tái tạo sẽ chiếm tới 75% vào năm 2050. Hơn nữa, cam kết đạt phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 không chỉ là động lực mà còn là mục tiêu cụ thể để hoàn thiện thể chế và đẩy mạnh chuyển đổi năng lượng xanh một cách thực chất và hiệu quả.

Trước những thách thức và cơ hội đan xen, Việt Nam cần tiếp tục huy động sự tham gia của tất cả các bên liên quan. Sự phối hợp chặt chẽ giữa chính phủ, doanh nghiệp và cộng đồng sẽ góp phần tạo nên một tương lai năng lượng bền vững. Với sự quyết tâm và các giải pháp đồng bộ, việc chuyển đổi sang năng lượng tái tạo không chỉ giúp Việt Nam đảm bảo an ninh năng lượng mà còn góp phần vào nỗ lực toàn cầu chống biến đổi khí hậu.

Tại diễn đàn, các chuyên gia và đại biểu cũng có cơ hội trao đổi về những kinh nghiệm thực tiễn và giải pháp công nghệ tiên tiến từ các quốc gia khác. Thông qua đó, Việt Nam có thể học hỏi và áp dụng các mô hình thành công vào điều kiện cụ thể của đất nước. Việc hợp tác quốc tế và hợp tác giữa các doanh nghiệp trong nước và quốc tế cũng được coi là chìa khóa giúp Việt Nam vượt qua thách thức và đạt được mục tiêu về năng lượng tái tạo.

Nhìn chung, với sự cam kết mạnh mẽ và sự phối hợp hiệu quả giữa các bên liên quan, Việt Nam hoàn toàn có khả năng đạt được mục tiêu về chuyển đổi năng lượng và phát triển bền vững. Những nỗ lực này không chỉ mang lại lợi ích cho môi trường mà còn góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và nâng cao chất lượng cuộc sống cho người dân.