Trong bối cảnh chuyển đổi số đang diễn ra mạnh mẽ, vai trò của người có sức ảnh hưởng (KOL) trên mạng xã hội ngày càng trở nên quan trọng. Tuy nhiên, cùng với sức ảnh hưởng lớn là trách nhiệm cao trong việc lan tỏa thông tin chính xác và tích cực. Tại tọa đàm ‘Kiến tạo niềm tin số’ do Hiệp hội An ninh mạng quốc gia tổ chức gần đây, các chuyên gia đã thảo luận về vai trò của KOL trong việc định hình tư duy và truyền cảm hứng cho hàng triệu người, đặc biệt là giới trẻ.

KOL không còn đơn thuần là người giới thiệu sản phẩm mà đã trở thành người định hướng thẩm mỹ, phong cách sống, quan điểm tiêu dùng và các vấn đề xã hội quan trọng. Tuy nhiên, một số KOL đã lợi dụng sức ảnh hưởng để lan truyền thông tin sai lệch, cổ súy cho nội dung độc hại hoặc quảng cáo sản phẩm kém chất lượng, gây ra tác động tiêu cực đến cộng đồng và xã hội.

Tại nhiều quốc gia, KOL đã trở thành biểu tượng của ‘sức mạnh mềm’ trong xã hội, vì vậy vai trò của họ không thể tách rời trách nhiệm. Một mặt, KOL cần được tạo điều kiện để phát huy sức ảnh hưởng tích cực, thúc đẩy kinh tế, văn hóa và truyền thông quốc gia. Mặt khác, cần có cơ chế quản lý phù hợp để định hướng hành vi, tăng cường trách nhiệm xã hội và ngăn chặn những hệ lụy tiêu cực từ nội dung sai lệch. Chính phủ nhiều nước đã xây dựng khuôn khổ pháp lý và chính sách để khuyến khích minh bạch thông tin, chuẩn hóa nội dung quảng bá và tăng cường quản lý KOL.

Cục An ninh mạng và Phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ cao đã phối hợp với Hiệp hội An ninh mạng quốc gia đưa ra 3 sáng kiến trọng tâm nhằm nâng cao vai trò của KOL trong công cuộc chuyển đổi số. Hội nghị KOL toàn quốc lần đầu tiên dự kiến diễn ra vào tháng 8/2025 sẽ là diễn đàn dành cho cộng đồng KOL Việt Nam, kết nối các nhà quản lý, doanh nghiệp, nền tảng công nghệ và KOL tiêu biểu để thảo luận giải pháp phát triển bền vững và có trách nhiệm.

Hội nghị cũng sẽ thành lập Liên minh KOL Việt Nam, quy tụ những KOL uy tín để thúc đẩy dư luận tích cực, đấu tranh chống thông tin sai lệch và triển khai các dự án cộng đồng. Sự kiện này cũng sẽ khởi động các chương trình hành động nhằm thúc đẩy ảnh hưởng có trách nhiệm của KOL thông qua quy tắc và tiêu chuẩn cộng đồng. Trung tá Nguyễn Tiến Cường, Trưởng phòng giám sát thông tin mạng và phòng chống hoạt động sử dụng không gian mạng xâm phạm an ninh quốc gia (Cục A05, Bộ Công An), chia sẻ rằng không gian mạng đã trở thành một phần không thể tách rời của đời sống hiện đại.

Người ảnh hưởng cần trở thành lực lượng tiên phong đồng hành cùng Nhà nước trong việc gìn giữ trật tự và an toàn xã hội trên môi trường số. Với kỳ vọng trở thành một ‘bàn tròn mở’ giữa KOL, cơ quan quản lý, doanh nghiệp nền tảng số và cộng đồng, Hội nghị hứa hẹn sẽ thúc đẩy làn sóng ảnh hưởng có trách nhiệm, góp phần định hình một Việt Nam số văn minh, an toàn và bền vững.

Trong bối cảnh chuyển đổi số đang diễn ra mạnh mẽ, vai trò của người có ảnh hưởng (KOL) trên môi trường số ngày càng trở nên quan trọng. Không chỉ đơn thuần là người lan tỏa thông tin và truyền cảm hứng, KOL còn đóng vai trò kết nối cộng đồng. Tuy nhiên, để đảm bảo hoạt động của KOL hiệu quả và có trách nhiệm, việc thiết lập cơ chế quản lý phù hợp là điều cần thiết.

Ngày 28/7 vừa qua, Hiệp hội An ninh mạng quốc gia đã tổ chức tọa đàm với chủ đề “Kiến tạo niềm tin số”. Tại sự kiện này, các chuyên gia đã thảo luận về vai trò và trách nhiệm của KOL trong thời đại số. Theo nhận định của các chuyên gia, tại nhiều quốc gia, KOL không chỉ là công cụ marketing thông thường mà đã trở thành biểu tượng của “sức mạnh mềm”, có ảnh hưởng lớn trong xã hội.

Vai trò của KOL không thể tách rời trách nhiệm. Một mặt, KOL cần được tạo điều kiện để phát huy sức ảnh hưởng tích cực, thúc đẩy kinh tế, văn hóa, truyền thông. Mặt khác, cần có cơ chế quản lý phù hợp để định hướng hành vi, tăng cường trách nhiệm xã hội và ngăn chặn những hệ lụy tiêu cực từ nội dung sai lệch.

Thực trạng hiện nay cho thấy không ít KOL đã lợi dụng sức ảnh hưởng để lan truyền thông tin sai lệch, cổ súy những nội dung độc hại, sai sự thật hoặc quảng cáo sản phẩm kém chất lượng. Đặc biệt, trong môi trường số, một phát ngôn thiếu kiểm chứng, một nội dung lệch chuẩn cũng có thể gây tác động tiêu cực không nhỏ đến cộng đồng và xã hội.

Chính phủ nhiều nước đã xây dựng các khuôn khổ pháp lý, chính sách khuyến khích minh bạch thông tin, chuẩn hóa nội dung quảng bá và tăng cường quản lý KOL nhằm cân bằng giữa phát triển kinh tế và bảo vệ cộng đồng. Tại Mỹ, Ủy ban Thương mại Liên bang (FTC) là cơ quan chính chịu trách nhiệm đưa ra các hướng dẫn cho hoạt động của KOL. Nguyên tắc cốt lõi trong các quy định của FTC là tính minh bạch và “sự thật trong quảng cáo”. Các yêu cầu công khai của FTC rất rõ ràng: KOL phải luôn làm rõ cho người theo dõi nếu một bài đăng, video hoặc tuyên bố có nội dung quảng cáo.

Ở Thái Lan, một nghiên cứu năm 2024 cho thấy KOL và YouTuber được xếp hạng trong số 10 nghề nghiệp mơ ước hàng đầu của thanh thiếu niên Thái Lan, đứng trước cả luật sư, phi công. Điều này phản ánh KOL đã trở thành một lực lượng nghề nghiệp thực sự trong nền kinh tế số. Trước thực tế đó, Thái Lan đã đề xuất ban hành luật quản lý người có ảnh hưởng trên mạng xã hội. Hội đồng Phát triển kinh tế và xã hội nước này đề nghị Chính phủ thiết lập hệ thống đăng ký cho những người có ảnh hưởng ở Thái Lan và ban hành các chính sách như đào tạo kỹ năng và các hỗ trợ khác liên quan đến nghề nghiệp cho KOL.

Ở Việt Nam, sự phát triển của KOL cũng vô cùng mạnh mẽ. Tuy nhiên, hiện nay, nhiều KOL không công khai rõ ràng tính chất thương mại của bài đăng, dẫn đến nguy cơ vi phạm pháp luật và làm giảm niềm tin của người tiêu dùng; thiếu quy tắc, chuẩn mực, tiêu chuẩn cộng đồng.

Để phát huy vai trò của KOL đối với sự phát triển đất nước, bên cạnh việc hoàn thiện hành lang pháp lý và nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước của cơ quan chức năng đối với hoạt động của KOL, việc xây dựng cộng đồng KOL gắn kết, trách nhiệm, có tinh thần dân tộc với các cơ chế tự kiểm soát mạnh mẽ là rất quan trọng.

Thương hiệu băng vệ sinh M.Password, được sáng lập bởi KOL nổi tiếng Trung Quốc Tân Ba, đã bị phát hiện chứa chất gây ung thư thiourea vượt quá ngưỡng cho phép hàng chục nghìn lần. Thông tin này đã gây ra sự lo ngại nghiêm trọng trong cộng đồng người tiêu dùng, đặc biệt là những người đã sử dụng sản phẩm này trong thời gian dài.

Các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng như ung thư tuyến giáp, viêm phụ khoa, rối loạn kinh nguyệt đã được báo cáo bởi hàng nghìn người tiêu dùng sau khi sử dụng băng vệ sinh của M.Password. Theo báo cáo ngày 25-7 của tờ Quang Minh Nhật Báo, nhiều người tiêu dùng đã bày tỏ lo ngại về chất lượng sản phẩm sau khi xuất hiện các vấn đề sức khỏe.

Trước đó, một nhóm người tiêu dùng đã chủ động gửi mẫu băng vệ sinh của thương hiệu này đi kiểm nghiệm. Kết quả cho thấy nhiều lô sản xuất trong khoảng thời gian từ tháng 9-2019 đến tháng 1-2025 đều chứa hàm lượng thiourea vượt mức nghiêm trọng. Cụ thể, một mẫu băng vệ sinh của M.Password chứa thiourea hơn 16.653 μg/g sản phẩm, cao hơn 16.000 lần so với mức giới hạn tối đa là 1 μg/g (1.000 μg/kg), theo tiêu chuẩn an toàn mỹ phẩm của Trung Quốc ban hành năm 2015.

Thiourea là một hợp chất hữu cơ chứa lưu huỳnh, được xếp vào nhóm chất có khả năng gây ung thư nhóm 3 trong danh mục hóa chất nguy hiểm của Trung Quốc năm 2015. Ngày 24-7, tài khoản chính thức của thương hiệu M.Password đã đăng tải bản kết luận đánh giá an toàn do một tổ chức kiểm định thứ ba thực hiện. Trong thông báo, thương hiệu này khẳng định lượng thiourea phát hiện trong sản phẩm nằm trong phần sợi vải và không gây rủi ro tiềm tàng cho sức khỏe con người khi sử dụng trong điều kiện hợp lý.

Tuy nhiên, làn sóng tranh cãi xoay quanh vụ việc vẫn chưa có dấu hiệu lắng xuống. Hơn 30 người nói họ bị mắc ung thư do băng vệ sinh chứa thiourea. Trước đây, tiêu chuẩn quốc gia của Trung Quốc đối với băng vệ sinh chỉ dừng lại ở yêu cầu chung là ‘nguyên liệu phải không độc, không gây hại và không ô nhiễm’, mà không đưa ra quy định cụ thể về phụ gia hay giới hạn hàm lượng các chất cấm.

Mãi đến tháng 7-2025, Trung Quốc mới ban hành tiêu chuẩn mới, quy định rõ rằng các sản phẩm sử dụng một lần không được chứa các thành phần nằm trong danh mục chất cấm vốn áp dụng cho mỹ phẩm. Thương hiệu M.Password từng quảng bá một loại băng vệ sinh với phần lõi được giới thiệu là có chứa chiết xuất polyphenol với tác dụng chống oxy hóa.

Theo Quang Minh Nhật Báo, trong video bán hàng của hãng, người dẫn chương trình đã dùng thí nghiệm nhỏ dung dịch povidine vào vật dụng chứa lõi băng vệ sinh để chứng minh hiệu quả sản phẩm. Tuy nhiên, thiourea cũng là một chất có tính khử và có thể tạo ra hiệu ứng đổi màu tương tự như polyphenol trong thí nghiệm với povidine, thí nghiệm của hãng không chứng minh được hiệu quả hay độ an toàn của sản phẩm.

Tân Kinh Báo cũng cho biết trong vòng 8 năm qua, tổng doanh thu của thương hiệu M.Password được ước tính đạt khoảng 3,33 tỉ nhân dân tệ (khoảng 464 triệu USD). Hiện tại, thương hiệu này đang đối mặt với những thách thức và tranh cãi lớn về chất lượng sản phẩm và sự an toàn cho người tiêu dùng.

Quang Minh Nhật Báo và Tân Kinh Báo đã cung cấp thông tin chi tiết về vụ việc này.

Bộ Công Thương đang lấy ý kiến về dự thảo Luật Thương mại điện tử, trong đó đề xuất quy định trách nhiệm của người nổi tiếng khi tham gia livestream bán hàng.

Trong quá trình lấy ý kiến, cơ quan chức năng đã tiếp nhận nhiều góp ý từ các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp và địa phương. Một vấn đề đáng chú ý là trách nhiệm của người nổi tiếng, người có ảnh hưởng như MC, nghệ sĩ, diễn viên, KOL khi tham gia livestream, quảng cáo bán hàng.

Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo nghiên cứu bổ sung quy định quản lý đối với trường hợp người bán không trực tiếp livestream mà thuê người nổi tiếng, người có ảnh hưởng livestream bán hàng. Sở Công Thương tỉnh Lai Châu cũng đề nghị quy định trách nhiệm, trách nhiệm liên đới của những đối tượng này khi tham gia quảng cáo, giới thiệu các sản phẩm được bán trên các nền tảng thương mại điện tử.

Theo Bộ Công Thương, dự thảo Luật đã nêu rõ trách nhiệm của người livestream mà không phải người bán hàng, có thể bao gồm MC, nghệ sĩ, KOL. Cụ thể, người livestream có trách nhiệm cung cấp thông tin cho chủ quản nền tảng thương mại điện tử phục vụ việc định danh và xác thực điện tử. Họ cũng không được cung cấp thông tin gian dối hoặc gây nhầm lẫn về công dụng, xuất xứ, chất lượng, giá cả, khuyến mại, chính sách bảo hành và các nội dung khác liên quan đến hàng hóa, dịch vụ. Dự thảo Luật Thương mại điện tử cũng quy định các trách nhiệm khác của người livestream.

Người livestream cũng phải thực hiện đúng nội dung quảng cáo đã được cơ quan có thẩm quyền xác nhận đối với hàng hoá, dịch vụ thuộc trường hợp pháp luật quy định phải xác nhận nội dung quảng cáo. Họ cũng cần bảo đảm sử dụng ngôn ngữ, hình ảnh, trang phục, hành vi không trái với đạo đức xã hội và thuần phong mỹ tục trong quá trình bán hàng livestream.

Bộ Công Thương cho biết thực tiễn đã có nhiều vụ việc như các phiên livestream bán hàng nhiều tỷ đồng nhưng nhà nước không thu được thuế hay hoa hậu quốc tế livestream bán kẹo rau củ, thổi phồng chức năng của sản phẩm, ảnh hưởng rất lớn đến quyết định mua hàng và sức khỏe của người tiêu dùng. Do đó, việc quy định trách nhiệm của người nổi tiếng trong livestream bán hàng là cần thiết để bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và đảm bảo công bằng trong kinh doanh.

Trách nhiệm của người nổi tiếng trong livestream bán hàng sẽ giúp đảm bảo rằng họ không lợi dụng sự ảnh hưởng của mình để lừa đảo hoặc gây nhầm lẫn cho người tiêu dùng. Đồng thời, quy định này cũng giúp bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng và đảm bảo rằng họ có thể đưa ra quyết định mua hàng một cách thông minh và tự tin.