Mức giảm trừ gia cảnh trong tính thuế thu nhập cá nhân đang là vấn đề được nhiều người quan tâm. Mới đây, Bộ Tài chính đã đưa ra hai phương án điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh. Tuy nhiên, nhiều chuyên gia cho rằng, nên đưa ra cơ chế điều chỉnh tự động mỗi năm, dựa trên mức lương tối thiểu vùng và điều kiện kinh tế – xã hội thực tế tại mỗi khu vực.

Mức giảm trừ gia cảnh cho người phụ thuộc hiện tại chỉ là 4,4 triệu đồng/tháng. Trong khi đó, thu nhập của nhiều người chỉ đủ cho sinh hoạt cơ bản, cộng thêm các khoản thuế phải nộp, khiến họ cảm thấy rất khó khăn. Nếu mức giảm trừ gia cảnh được tăng lên, họ sẽ có thể giảm bớt phần nào gánh nặng tài chính và tập trung hơn vào công việc.

Các chuyên gia cũng chỉ ra rằng, chi phí sinh hoạt đã gia tăng đáng kể trong suốt 5 năm qua, đặc biệt là ở các thành phố lớn như Hà Nội, TPHCM, Đà Nẵng. Sự chênh lệch giữa chi phí sinh hoạt ở đô thị và nông thôn ngày càng rõ rệt, với các khoản chi thiết yếu như nhà ở, giáo dục, y tế và năng lượng tăng mạnh.

PGS.TS Phan Hữu Nghị, Phó Viện trưởng Viện Ngân hàng – Tài chính, Trường Đại học Kinh tế Quốc dân, cho rằng việc điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh là cần thiết trong bối cảnh thu nhập và chi phí sinh hoạt thay đổi nhanh. Tuy nhiên, mức đề xuất 13,3-15,5 triệu đồng vẫn chưa phản ánh đầy đủ thực tế thu nhập và chi phí sinh hoạt.

Ông Nghị còn cho biết thêm, Việt Nam là quốc gia có mức thu nhập trung bình nên chưa thể mở rộng thuế thu nhập cá nhân ra toàn dân, mà cần tập trung đánh thuế vào nhóm có thu nhập trung bình khá trở lên. Do đó, việc xác định mức giảm trừ không chỉ dựa vào thu nhập bình quân đầu người hay chi phí sinh hoạt, mà cần tính đến một yếu tố quan trọng là mức thu nhập phổ biến nhất mà số đông người làm công ăn lương hiện nay đang có.

TS Nguyễn Quang Huy, CEO Khoa Tài chính – Ngân hàng, Trường Đại học Nguyễn Trãi, đánh giá mức giảm trừ hiện hành đã lỗi thời. Chi phí thực tế về giáo dục, y tế, nhà ở, năng lượng… ở đô thị đều tăng mạnh hơn CPI và mức 13,3-15,5 triệu đồng chưa theo kịp tốc độ tăng này.

Ông Huy nhấn mạnh cần gắn việc điều chỉnh mức giảm trừ với chỉ số giá tiêu dùng (CPI) và thu nhập trung vị quốc gia, đồng thời cho phép điều chỉnh tự động hằng năm, thay vì chờ sửa luật. TS Nguyễn Ngọc Tú đề xuất nên tăng mức giảm trừ gia cảnh lên 18 triệu đồng/tháng và áp dụng ngay từ năm 2025, thay vì chờ đến năm 2026 như dự thảo.

Bộ Tài chính cho rằng mức giảm trừ gia cảnh cần được nghiên cứu, tính toán một cách kỹ lưỡng, đảm bảo cao hơn GDP bình quân đầu người, tiền lương tối thiểu vùng, mức chi tiêu bình quân đầu người trong một thời gian nhất định.

Tăng lương tối thiểu: Giải pháp quan trọng bảo vệ quyền lợi người lao động và thúc đẩy công bằng xã hội

Tăng lương tối thiểu không chỉ là giải pháp tài chính nhằm nâng cao đời sống người lao động, mà còn là công cụ quan trọng bảo vệ các quyền lợi cơ bản và thúc đẩy công bằng xã hội. Hội đồng Tiền lương quốc gia vừa thống nhất mức tăng lương tối thiểu vùng từ ngày 1/1/2026, với mức tăng tương đương từ 250.000 đến 350.000 đồng/tháng, tùy theo từng khu vực.

Ông Ngọ Duy Hiểu, Phó Chủ tịch Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam, Phó Chủ tịch Hội đồng Tiền lương Quốc gia, cho biết mức đề xuất tăng lương tối thiểu vùng 7,2% không chỉ thỏa mãn mong đợi của đoàn viên và người lao động trên toàn quốc mà còn thể hiện sự đồng cảm với những khó khăn mà các doanh nghiệp đang đối mặt. Mức lương tối thiểu này cũng sẽ là cơ sở tham khảo để các nhóm lao động khác có thể xây dựng mức lương phù hợp. Ông Hiểu tin rằng mức lương này sẽ tạo động lực để người lao động làm việc với tinh thần phấn chấn, để cùng nỗ lực phấn đấu đạt mục tiêu tăng trưởng 8% trong năm nay và từ năm sau trở đi thì có thể thực hiện được mục tiêu tăng trưởng hai con số.

Tuy nhiên, thực tế cho thấy mức tăng lương tối thiểu tại Việt Nam trong suốt những năm qua luôn bị phản ánh là không theo kịp với mức sống ngày càng tăng cao. Cuộc khảo sát với hơn 3.000 lao động tại 10 tỉnh, thành phố của Công đoàn Việt Nam hồi tháng 4 cho thấy, 55% số người lao động chỉ đủ chi tiêu cơ bản, 26% phải sống kham khổ và 8% không đủ sống, phải làm thêm.

Từ những thực tế này, nhiều ý kiến bày tỏ sự băn khoăn, mức lương được điều chỉnh tăng thêm 7,2% liệu có thật sự phù hợp với mức sống thực tế của người lao động? Nhìn lại từ năm 2020 đến hết năm 2024, mức tăng trưởng GDP cộng lũy tiến đã lên tới 28,83%, trong khi đó mức tăng lương tối thiểu cộng lũy tiến chỉ khoảng 12,27%.

Để việc tăng lương có tác động thật sự tích cực đến đời sống người lao động, cần phải xem xét thêm nhiều yếu tố khác ngoài chỉ số CPI, bao gồm sự thay đổi trong thu nhập của các tầng lớp lao động, sự phát triển của các ngành nghề mới, cũng như mức độ cạnh tranh trong thị trường.

Các chuyên gia lao động cũng cho rằng, để việc tăng lương có tác động thật sự tích cực đến đời sống người lao động, cần phải có những giải pháp mạnh mẽ hơn và toàn diện hơn, bao gồm nâng cao chất lượng đàm phán và cải thiện quá trình ra quyết định, giảm thuế thu nhập cá nhân, tăng cường các chương trình bảo vệ sức khỏe và hỗ trợ nhà ở cho công nhân.

Cơ quan chức năng cần có những biện pháp xử lý mạnh mẽ đối với những doanh nghiệp vi phạm, bảo đảm người lao động thật sự được bảo vệ. Đồng thời, cần phải tạo ra một hệ thống kiểm tra và giám sát nghiêm ngặt để bảo đảm rằng doanh nghiệp thực hiện đúng quy định về lương tối thiểu và các quyền lợi khác của người lao động.

Bộ Nội vụ đề xuất tăng lương tối thiểu từ ngày 1/1/2026

Bộ Nội vụ đang đề xuất tăng lương tối thiểu từ ngày 1/1/2026 với mức tăng từ 250.000 đến 350.000 đồng tùy theo vùng. Mục đích của việc tăng lương tối thiểu này là để đảm bảo mức sống tối thiểu của người lao động và gia đình họ, đồng thời phù hợp với tình hình kinh tế – xã hội hiện nay.

Theo Nghị định số 74/2024/NĐ-CP, mức lương tối thiểu hiện hành được áp dụng tại các vùng I, II, III và IV lần lượt là 4.960.000 đồng, 4.410.000 đồng, 3.860.000 đồng và 3.450.000 đồng. Tuy nhiên, xét về các yếu tố kinh tế – xã hội, thị trường lao động và khả năng của doanh nghiệp, Bộ Nội vụ cho rằng đã đến lúc cần điều chỉnh mức lương tối thiểu.

Cụ thể, kinh tế vĩ mô đang ổn định, tốc độ tăng trưởng kinh tế 6 tháng đầu năm 2025 đạt 7,52%, và mục tiêu cả năm 2025 là 8% trở lên. Thị trường lao động ổn định, sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp có xu hướng tốt hơn, và tiền lương, thu nhập của người lao động tiếp tục tăng.

Bộ Nội vụ cũng cho biết, với dự kiến CPI năm 2025 và 2026 mỗi năm tăng 3,7%, mức lương tối thiểu hiện hành sẽ không đảm bảo mức sống tối thiểu của người lao động và gia đình họ đến hết năm 2026, thấp hơn khoảng 6,6%. Hội đồng Tiền lương quốc gia đã báo cáo Chính phủ khuyến nghị điều chỉnh mức lương tối thiểu tăng bình quân 7,2%, áp dụng từ ngày 1/1/2026.

Do đó, Bộ Nội vụ đề xuất điều chỉnh mức lương tối thiểu tăng 7,2% so với mức hiện hành. Cụ thể, mức lương tối thiểu tháng theo 4 vùng sẽ được quy định như sau: vùng I là 5.310.000 đồng/tháng, vùng II là 4.730.000 đồng/tháng, vùng III là 4.140.000 đồng/tháng, vùng IV là 3.700.000 đồng/tháng. Mức lương tối thiểu này tăng từ 250.000 đồng đến 350.000 đồng so với mức lương tối thiểu hiện hành.

Bộ Nội vụ nhấn mạnh mức điều chỉnh lương tối thiểu này cao hơn khoảng 0,6% so với mức sống tối thiểu của người lao động đến hết năm 2026, nhằm cải thiện đời sống cho người lao động, đồng thời đảm bảo duy trì và phát triển sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp.

Về địa bàn áp dụng mức lương tối thiểu, Bộ Nội vụ đề xuất cập nhật theo sát tình hình thực tế sau sắp xếp đơn vị hành chính và thực hiện chính quyền hai cấp từ 1/7/2025. Mức lương tối thiểu sẽ được áp dụng theo nơi hoạt động chính của người sử dụng lao động.

Trong trường hợp khu công nghiệp hoặc khu chế xuất nằm trên địa bàn có mức lương tối thiểu khác nhau, sẽ áp dụng theo mức cao nhất. Lương tối thiểu tháng là mức thấp nhất làm cơ sở thỏa thuận và trả lương đối với lao động áp dụng trả lương theo tháng.

Tổ chức Lao động quốc tế (ILO) tại Việt Nam cũng khuyến nghị việc điều chỉnh lương cần dựa trên dữ liệu chính xác về lạm phát, tăng trưởng, năng suất, việc làm và khả năng chi trả của doanh nghiệp. Mức tăng lương tối thiểu phải đủ để giữ được giá trị thực của thu nhập và đáp ứng nhu cầu cơ bản của người lao động và gia đình họ.

Hiện tại, thông tin về đề xuất tăng lương tối thiểu có thể tham khảo tại https://www.vietnam.gov.vn/ và các trang thông tin chính thức khác của Việt Nam.