Mỹ vừa chính thức chấp thuận cho Malaysia mua hàng chục máy bay chiến đấu F/A-18C/D Hornet đã qua sử dụng từ Kuwait, một động thái được cho là sẽ đáng kể củng cố năng lực không quân của quốc gia Đông Nam Á này, đặc biệt là ở Biển Đông. Đây là một phần trong chiến lược ‘âm thầm’ xây dựng năng lực răn đe của Malaysia đồng thời duy trì mối quan hệ thân thiết với Trung Quốc.

Đại tướng Tan Sri Asghar Khan Goriman Khan, Tổng tư lệnh Không quân Hoàng gia Malaysia, đã xác nhận thông tin trên trong cuộc họp báo ngày 17/6. Ông cho biết thỏa thuận này đã được chấp thuận và dự kiến sẽ được hoàn tất trong năm nay. Abduld Rahman Yaacob, nhà nghiên cứu tại chương trình Đông Nam Á của Viện Lowy (Australia), cho rằng việc mua máy bay chiến đấu sẽ tăng cường đáng kể năng lực phòng không của Malaysia. ‘Điều này rất quan trọng ở Đông Malaysia, nơi các mỏ năng lượng của Malaysia nằm ở Biển Đông, gần Sarawak’, Rahman nói.

Nếu được triển khai ở Đông Malaysia, những chiếc Hornet sẽ là sự bổ sung cho các cơ sở hải quân mới được xây dựng ở Sarawak và thể hiện nỗ lực của Kuala Lumpur trong việc tăng cường khả năng răn đe tại một khu vực vốn chứng kiến hoạt động ngày càng gia tăng của Trung Quốc. Năm ngoái, Không quân Hoàng gia Malaysia (RMAF) đã bắt đầu tăng cường năng lực giám sát trên không ở Đông Malaysia bằng cách triển khai radar AN/TP77 do Mỹ cung cấp và radar GM400A của Pháp. Các radar tầm xa này cho phép Malaysia giám sát không phận trên vùng đặc quyền kinh tế của mình ở Biển Đông.

Nhà nghiên cứu Rahman cho biết Washington cũng dự kiến sẽ hỗ trợ để đảm bảo máy bay đến từ Kuwait được cập nhật và truy cập dữ liệu về hàng hải của Malaysia. ‘Những dự án này phản ánh mối quan hệ đối tác quốc phòng chặt chẽ giữa Mỹ và Malaysia, vốn thường được giữ kín. Nó cũng phản ánh chính sách của chính phủ Malaysia trong việc tích cực hợp tác với Trung Quốc trong khi âm thầm xây dựng năng lực phòng thủ của Malaysia’, Rahman nói thêm.

Kuala Lumpur đã phản đối vụ việc máy bay vận tải quân sự của Trung Quốc bị cáo buộc bay vào không phận Malaysia trên Biển Đông vào tháng 5/2021. Sự kiện này đã khiến mối quan hệ giữa hai quốc gia trở nên căng thẳng. Oh Ei Sun, cố vấn chính tại Trung tâm Nghiên cứu Thái Bình Dương của Malaysia, cho rằng việc nâng cấp về số lượng và công nghệ là cần thiết vì RMAF phải tuần tra vùng lãnh thổ rộng lớn trên đất liền và trên biển. ‘[Điều này bao gồm] không chỉ ở Biển Đông, mà còn cả Biển Sulu và Eo biển Malacca’, Oh nói.

Chuyên gia Oh cho biết việc Malaysia mua máy bay đã qua sử dụng thay vì máy bay mới chủ yếu là do hạn chế về tài chính, mặc dù chi phí bảo trì cũng có thể là một mối lo ngại trong tương lai. Như vậy, với việc mua sắm này, Malaysia kỳ vọng sẽ gia tăng năng lực phòng thủ, đồng thời thể hiện sự tự chủ trong chính sách quốc phòng của mình tại khu vực Đông Nam Á, đặc biệt là ở Biển Đông.

Nhật Bản đang trải qua một quá trình tái cấu trúc kiến trúc an ninh của mình thông qua việc tăng cường hợp tác quốc tế về công nghệ quốc phòng và một mức tăng chi tiêu quốc phòng chưa từng có. Điều này diễn ra trong bối cảnh căng thẳng địa chính trị ngày càng gia tăng tại khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương. Tokyo đang tích cực tìm cách tăng cường năng lực răn đe và khẳng định vai trò của mình như một trụ cột công nghệ cao trong việc duy trì ổn định khu vực.

Nhật Bản dự kiến sẽ dành khoảng 2% tổng sản phẩm quốc nội (GDP) cho quốc phòng vào năm 2025, tương đương khoảng 55 tỷ đô la Mỹ. Mức tăng 9,4% so với năm trước sẽ được sử dụng để mua sắm, bao gồm 400 tên lửa Tomahawk do Hoa Kỳ sản xuất và tên lửa đối hạm Lớp 12 được nâng cấp. Quá trình hiện đại hóa quân đội Nhật Bản hiện tập trung vào việc phát triển hai tàu ASEV đang được đóng bởi Mitsubishi Heavy Industries và Japan Marine United. Các ‘siêu tàu khu trục’ này được trang bị để phòng thủ tên lửa đạn đạo, với radar theo dõi tầm xa, tên lửa SM-6 và 128 ống phóng thẳng đứng. Hệ thống radar sẽ cho phép các tàu ASEV đánh chặn đồng thời nhiều tên lửa đạn đạo, bao gồm cả các mối đe dọa siêu thanh.

Chuyên gia chính sách Cyril Tregub của tổ chức nghiên cứu Friends of Europe có trụ sở tại Brussels (Bỉ) cho biết: ‘Nhật Bản hiểu rằng khả năng răn đe hiện đại đòi hỏi lợi thế về công nghệ.’ Chiến lược quốc gia của nước này kêu gọi tăng cường năng lực tấn công tầm xa và phòng không, nhiều hệ thống không người lái hơn, và tích hợp các công nghệ tiên tiến như trí tuệ nhân tạo. Những năng lực này, bao gồm cả công nghệ lưỡng dụng, đã được nhấn mạnh tại Triển lãm Quốc phòng lớn nhất Nhật Bản — DSEI Japan 2025. Thủ tướng Nhật Bản ông Shigeru Ishiba nhấn mạnh sự cần thiết phải hợp tác sâu rộng hơn nhằm ‘giúp tăng cường khả năng răn đe không chỉ cho đất nước chúng tôi mà còn cho các Đồng minh và Đối tác’.

Nhật Bản và các đối tác quốc tế đang đẩy mạnh hợp tác trong lĩnh vực quốc phòng. Ví dụ, vào tháng 12 năm 2023, Nhật Bản đã khởi động Chương trình Máy bay Chiến đấu Toàn cầu (GCAP) cùng với Ý và Vương quốc Anh để phát triển máy bay chiến đấu thế hệ thứ sáu vào năm 2035. London và Tokyo cũng đang phối hợp tổ chức các cuộc tập trận hải quân chung trong chuyến thăm sắp tới của tàu sân bay HMS Prince of Wales thuộc Hải quân Hoàng gia Anh tới Nhật Bản. Nhật Bản và Liên minh châu Âu cũng đã ký kết thỏa thuận hợp tác an ninh và quốc phòng vào tháng 11 năm 2024, tập trung vào các cuộc tập trận hải quân, khả năng phục hồi trên không gian mạng và tình báo dựa trên không gian.

Những sáng kiến như vậy của Nhật Bản ‘không chỉ mang tính biểu tượng — mà còn làm sâu sắc thêm hợp tác trong các miền trọng yếu như an ninh hàng hải, không gian vũ trụ, an ninh mạng và chống lại các mối đe dọa hỗn hợp’, ông Tregub nhận định. Vai trò ngày càng thay đổi của Nhật Bản diễn ra trong bối cảnh các mối đe dọa khu vực ngày càng phức tạp, bao gồm sự quyết đoán của Trung Quốc ở Biển Hoa Đông và Biển Đông, các chương trình tên lửa và hạt nhân bất hợp pháp của Bắc Triều Tiên, cũng như mối quan hệ quân sự ngày càng gia tăng giữa Trung Quốc và Nga.

Ít nhất 4 máy bay chiến đấu của Ukraine đã rời khỏi căn cứ và bay đến Romania để tránh bị phá hủy, theo những thông tin sơ bộ từ Avia.pro. Bộ Quốc phòng Romania đã xác nhận rằng các máy bay xâm nhập vào không phận của nước này không gây ra mối đe dọa và đang được kiểm soát bởi Không quân Romania. Tuy nhiên, chính quyền Romania vẫn chưa cung cấp thông tin cụ thể về loại hoặc số lượng máy bay này.

Các nguồn tin cho biết những máy bay này thuộc Lực lượng Vũ trang Ukraine, bao gồm cả Su-27, đóng tại một sân bay ở vùng Ivano-Frankivsk. Khu vực này đã trở thành mục tiêu của các cuộc tấn công bằng tên lửa Kh-101 và máy bay không người lái Geran-2 của Nga. Việc các máy bay chiến đấu Ukraine di chuyển đến Romania cho thấy nỗ lực của Lực lượng Vũ trang Ukraine nhằm bảo toàn số máy bay còn lại trong bối cảnh các cuộc không kích của Nga nhắm vào cơ sở hạ tầng quân sự đang diễn ra mạnh mẽ.

Bộ Quốc phòng Nga đã nhấn mạnh rằng bất kỳ nỗ lực nào nhằm che giấu thiết bị quân sự trên lãnh thổ các nước NATO đều bị giám sát và chúng vẫn là mục tiêu hợp pháp của lực lượng Nga. Điều này cho thấy tình hình an ninh khu vực đang trở nên phức tạp hơn.

Trong diễn biến khác, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky vào ngày 22-7 đã nhắc lại lời đề nghị gặp Tổng thống Nga Vladimir Putin và đàm phán để chấm dứt xung đột ở Ukraine. Ông Zelensky cho rằng các phái đoàn cấp thấp không đủ thẩm quyền chính trị để ngăn chặn giao tranh. Người lãnh đạo Ukraine hy vọng rằng một cuộc gặp gỡ trực tiếp giữa hai nhà lãnh đạo có thể mang lại giải pháp cho tình hình.

Người phát ngôn Điện Kremlin Dmitry Peskov cho biết còn rất nhiều việc phải làm trước khi có một cuộc thảo luận chi tiết về khả năng tổ chức các cuộc gặp cấp cao. Điều này đã dập tắt hy vọng về một hội nghị thượng đỉnh trong tương lai gần. Ông Peskov không loại trừ khả năng tổ chức các cuộc đàm phán nhưng nhấn mạnh cần phải chuẩn bị kỹ lưỡng.

Tình hình xung đột ở Ukraine vẫn đang diễn ra phức tạp và căng thẳng. Các nỗ lực ngoại giao nhằm tìm kiếm giải pháp hòa bình đang tiếp tục được triển khai. Tuy nhiên, với những tuyên bố gần đây từ cả hai bên, vẫn chưa có dấu hiệu cụ thể về việc xung đột sẽ sớm kết thúc.

Không quân Ukraina xác nhận đã mất một chiếc máy bay chiến đấu Mirage2000 vào tối ngày 22/7 do một sự cố kỹ thuật. Sự việc xảy ra khi phi công thông báo về sự cố thiết bị cho người quản lý chuyến bay và thực hiện một cuộc phóng ghế thoát hiểm an toàn. Rất may là không có thương vong nào được ghi nhận và phi công hiện đang trong tình trạng ổn định. Không quân Ukraina đã đánh giá cao hành động chuyên nghiệp của phi công trong tình huống khẩn cấp này.

Một ủy ban đặc biệt đã được thành lập để điều tra nguyên nhân cụ thể của vụ việc. Tổng thống Ukraina Volodymyr Zelensky đã xác nhận rằng chiếc Mirage2000 gặp nạn không phải do tác động từ bên ngoài, mà do một lỗi kỹ thuật. Những chiếc Mirage2000 mà Ukraina đang vận hành là một phần của gói viện trợ quân sự từ Pháp, được công bố vào tháng 6/2024, bao gồm cả chương trình đào tạo phi công.

Đáng chú ý, Ukraina mới nhận được những chiếc Mirage2000 đầu tiên vào tháng 2/2025 và nhanh chóng đưa vào hoạt động chiến đấu một tháng sau đó. Sự cố lỗi kỹ thuật này đã khiến nhiều chuyên gia đặt câu hỏi về mức độ thành thạo của phi công Ukraina khi vận hành Mirage2000, đồng thời đặt vấn đề về việc liệu Kiev có đang sử dụng hiệu quả tài nguyên viện trợ quân sự hay không.

Mirage2000 là máy bay tiêm kích siêu thanh thế hệ thứ 4, được giới thiệu lần đầu bởi Dassault Aviation vào những năm 1970. Biến thể Mirage2000-5, ra mắt năm 1999, sở hữu hệ thống điện tử hàng không nâng cấp, khả năng chiến đấu không đối không và không đối đất được cải thiện, cùng với hệ thống cảm biến và điều khiển tiên tiến.

Về việc này, nhiều câu hỏi đã được đặt ra về quá trình đào tạo và huấn luyện phi công Ukraina để vận hành những chiếc Mirage2000 một cách hiệu quả và an toàn. Bên cạnh đó, sự cố này cũng làm dấy lên mối quan ngại về việc bảo trì và hậu cần cho những chiếc máy bay chiến đấu hiện đại này.

Hiện tại, ủy ban điều tra đặc biệt vẫn đang tiếp tục làm việc để xác định nguyên nhân cụ thể của sự cố. Trong khi đó, Không quân Ukraina đang nỗ lực để đảm bảo rằng những chiếc Mirage2000 còn lại của họ hoạt động an toàn và hiệu quả trên chiến trường.