Sau khi sáp nhập, tỉnh Phú Thọ mới không chỉ mở rộng về quy mô diện tích và dân số mà còn có cơ hội tái định hình tư duy phát triển vùng. Công tác quy hoạch đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong việc này. Tỉnh Phú Thọ mới sẽ là một cái tên mới không chỉ về địa lý mà còn mang trọng trách chiến lược trong bản đồ phát triển trung du – miền núi phía Bắc.

Việc sắp xếp và tinh gọn bộ máy là chủ trương đột phá chiến lược của Đảng và Nhà nước. Việc hợp nhất ba tỉnh Vĩnh Phúc, Phú Thọ và Hòa Bình thành tỉnh Phú Thọ mới là một bước đi táo bạo về quản trị hành chính, điều hành kinh tế và tổ chức không gian phát triển. Tuy nhiên, sự táo bạo này chỉ trở thành bước ngoặt thực sự khi công tác quy hoạch được thực hiện một cách thấu đáo, bài bản và dài hạn.

Hiện tại, tỉnh Phú Thọ mới đang trong quá trình khởi động Quy hoạch tỉnh thời kỳ 2026-2035, tầm nhìn đến 2050. Đây không chỉ là bài toán cộng số học giữa ba quy hoạch cũ mà là một bản giao hưởng quy hoạch mới cần được soạn lại trên những nền nhạc khác biệt về địa lý, con người, kinh tế và giá trị bản sắc.

Ba trục tiểu vùng đang được đề xuất bước đầu là trục động lực kinh tế phía Đông, vùng sinh thái – văn hóa phía Tây và vùng nông – lâm nghiệp công nghệ cao phía Bắc. Mỗi vùng, nếu biết phát huy lợi thế và kết nối hợp lý, sẽ trở thành những mạch sống nuôi dưỡng một cơ thể hành chính, kinh tế khỏe mạnh và phát triển bền vững.

Chìa khóa để ba mảnh ghép vận hành trơn tru là một bản quy hoạch tích hợp, sáng tạo và mang tầm nhìn dài hạn. Quy hoạch mới không thể đi theo lối mòn của tư duy manh mún mạnh ai nấy làm mà phải tích hợp cả chiều ngang và chiều dọc.

Trục phát triển phía Đông cần được xem là đầu tàu để tạo đà tăng trưởng và lan tỏa phát triển. Các trung tâm đô thị vệ tinh cần được tính toán kỹ lưỡng để giảm áp lực lên trung tâm và phân bổ dân cư, hạ tầng hợp lý hơn.

Phía Tây và Bắc, với lợi thế về cảnh quan thiên nhiên và nguồn lực thủy điện, có thể trở thành không gian phát triển bền vững với du lịch sinh thái, nông nghiệp hữu cơ, dược liệu và nông nghiệp số.

Đặc biệt, vai trò của giao thông kết nối như cao tốc, đường vành đai, đường sắt liên vùng, cảng cạn ICD… cần được quy hoạch với tư duy ‘xương sống phát triển’ để Phú Thọ mới không chỉ phát triển nội tại mà còn kết nối thông minh với vùng Thủ đô, Tây Bắc và vùng duyên hải.

Quy hoạch cũng cần tiếng nói của doanh nghiệp, sự góp ý của người dân, góc nhìn của chuyên gia và tính toán của nhà đầu tư. Mỗi khu vực phát triển phải được đặt trong bối cảnh thực tế về đất đai, con người, thói quen, lịch sử và tiềm năng khai thác.

Quy hoạch phải được số hóa, minh bạch và cập nhật liên tục để không bị lạc hậu giữa dòng chảy công nghệ và biến động kinh tế – xã hội toàn cầu.

Tư duy mới – động lực mới: Phú Thọ mới không thể phát triển với tư duy cũ của ba tỉnh cũ. Nếu tiếp tục coi quy hoạch là nhiệm vụ hành chính thuần túy, sẽ khó có bước đột phá. Chỉ có cách coi quy hoạch là ‘tổ chức lại không gian sống và phát triển bằng tư duy chiến lược và liên kết vùng’, thì Phú Thọ mới hoàn toàn có thể vươn lên thành một vùng động lực thực sự.

Không phải cứ rộng lớn là mạnh, không phải cứ có bề dày truyền thống là có thể mặc sức phát huy, không phải cứ có mong muốn và ý tưởng tốt là sẽ thành hiện thực. Chúng ta chỉ trở thành giàu mạnh và phát triển bền vững nếu biết tận dụng ưu điểm của từng vùng miền, kết nối hài hòa từng yếu tố như không gian, văn hóa, con người để phát huy cao nhất những tiềm năng, lợi thế sẵn có.

Khi có quy hoạch chuẩn dẫn đường, Phú Thọ không chỉ là một tỉnh mới về địa giới mà sẽ là biểu tượng mới của quy hoạch vùng thời hiện đại – nơi tư duy dài hạn, thực thi hiệu quả và sự đồng thuận xã hội cùng gặp nhau trên hành trình phát triển bền vững.

Ủy ban Nhân dân tỉnh Hà Tĩnh vừa giao Sở Tài chính chủ trì xây dựng đề án thành lập Khu thương mại tự do (Free Trade Zone – FTZ) tại Vũng Áng, với mục tiêu tạo ra một “không gian thể chế đặc biệt” để thu hút đầu tư quốc tế. Dự án này đang được hoàn thiện với sự phối hợp của Ban Quản lý Khu kinh tế và các đơn vị tư vấn chiến lược, dự kiến trình Ban Thường vụ Tỉnh ủy trước ngày 10/8/2025.

FTZ Vũng Áng được thiết kế để áp dụng hàng loạt cơ chế ưu đãi vượt trội về thuế quan, hải quan, đầu tư, tài chính, lao động và đất đai. Đây là mô hình thử nghiệm phương thức “chính quyền phục vụ – doanh nghiệp dẫn dắt”, nhằm tạo ra môi trường đầu tư minh bạch, hiệu quả, linh hoạt và tích hợp quốc tế. Khu thương mại tự do Vũng Áng sẽ tập trung thu hút các doanh nghiệp sản xuất định hướng xuất khẩu, doanh nghiệp logistics xuyên biên giới, tập đoàn thương mại điện tử quốc tế, trung tâm kho ngoại quan, công nghiệp hỗ trợ và doanh nghiệp công nghệ cao.

Để đạt mục tiêu này, Hà Tĩnh xem xét áp dụng một số cơ chế mới trong FTZ, bao gồm miễn thuế nhập khẩu và xuất khẩu đối với hàng hóa lưu thông trong khu vực; tạo điều kiện thuận lợi hơn cho việc tuyển dụng và sử dụng lao động nước ngoài; cho phép nhà đầu tư nước ngoài sở hữu 100% vốn; triển khai thủ tục đầu tư, xây dựng, hải quan qua hệ thống điện tử tích hợp “một cửa số hóa”. Tỉnh Hà Tĩnh cũng đang đánh giá lại toàn bộ hệ thống chính sách ưu đãi đầu tư hiện hành, với mục tiêu chuyển từ phương thức thu hút đầu tư bằng miễn – giảm thuế sang cách tiếp cận mới: cạnh tranh bằng chất lượng thể chế và hiệu quả quản trị nhà nước.

Vị trí địa lý của Vũng Áng giữ vai trò chiến lược trong hành lang kinh tế Đông – Tây, là điểm tiếp nhận và trung chuyển hàng hóa quan trọng cho miền Trung Việt Nam, Lào và Đông Bắc Thái Lan. Hệ thống cảng nước sâu Sơn Dương – Vũng Áng có khả năng tiếp nhận tàu trên 50.000 DWT và đang được quy hoạch phát triển thành trung tâm trung chuyển quốc tế. Khu kinh tế Vũng Áng có không gian quy hoạch rộng hơn 22.000 ha với đầy đủ hệ thống hạ tầng điện, nước, đường bộ, đường sắt và logistics.

Các chuyên gia nhận định rằng nếu được trao quyền về thể chế, FTZ Vũng Áng có tiềm năng phát triển thành trung tâm logistics quốc tế phục vụ cho toàn khu vực Đông Dương. Để hiện thực hóa mục tiêu này, yếu tố quyết định là thể chế điều kiện cần và tinh thần dám làm điều kiện đủ. Với sự phối hợp và hỗ trợ từ các đơn vị tư vấn chiến lược, FTZ Vũng Áng có thể trở thành một hình mẫu cho các khu thương mại tự do khác tại Việt Nam, góp phần thúc đẩy sự phát triển kinh tế của khu vực.

Việc thành lập FTZ Vũng Áng cũng phù hợp với xu hướng phát triển của các khu thương mại tự do trên thế giới, nơi mà các quốc gia và vùng lãnh thổ đang cạnh tranh để thu hút đầu tư và thúc đẩy hoạt động kinh tế. Với những cơ chế ưu đãi vượt trội và môi trường đầu tư minh bạch, FTZ Vũng Áng có thể trở thành một điểm đến hấp dẫn cho các doanh nghiệp và nhà đầu tư quốc tế.

Trước đó, Hà Tĩnh đã có những nỗ lực để thu hút đầu tư và phát triển kinh tế, và việc thành lập FTZ Vũng Áng là một phần trong chiến lược đó. Với sự quyết tâm và nỗ lực của chính quyền và các bên liên quan, FTZ Vũng Áng có thể trở thành một thành công của Việt Nam trong việc thu hút đầu tư và phát triển kinh tế.