Ngành xây dựng hiện đang đứng trước những thách thức lớn trong việc giảm thiểu tác động môi trường và chủ động hấp thụ, lưu trữ khí carbon dioxide (CO2) từ khí quyển. Với mức tiêu thụ năng lượng toàn cầu khoảng 32% và đóng góp 34% vào tổng lượng phát thải toàn cầu, ngành này đang cấp thiết cần đẩy mạnh các biện pháp giảm phát thải để bảo vệ môi trường.
Một trong những giải pháp hứa hẹn giúp giảm thiểu tác động môi trường từ ngành xây dựng là sử dụng vật liệu xây dựng phát thải âm, hay còn gọi là vật liệu carbon-negative. Đây là những vật liệu có khả năng hấp thụ và lưu trữ nhiều CO2 hơn lượng phát thải trong suốt vòng đời của chúng. Sự phát triển của vật liệu xây dựng loại này không chỉ là đổi mới công nghệ đơn thuần mà còn phản ánh áp lực từ thị trường tài chính xanh, nơi các báo cáo về tính minh bạch và trách nhiệm môi trường (ESG) ngày càng chú trọng đến phát thải embodied carbon trong vật liệu xây dựng.
Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (Carbon Border Adjustment Mechanism – CBAM) của Liên minh châu Âu (EU) đang tạo ra động lực cho việc giảm phát thải trong sản xuất xi măng và thép, từ đó thúc đẩy sự phát triển và sử dụng vật liệu xây dựng phát thải âm. Một số công nghệ vật liệu phát thải âm hiện nay bao gồm công nghệ CCU Concrete (Carbon Capture and Utilization), vật liệu composite mycelium, và cát olivine. Trong đó, công nghệ CCU Concrete tích hợp CO2 được thu giữ vào vật liệu tái chế trong quá trình sản xuất, giúp giảm sự phụ thuộc vào vật liệu nguyên sinh và tạo ra dấu chân carbon âm cho các dự án xây dựng bền vững.
Tuy nhiên, việc thương mại hóa vật liệu xây dựng phát thải âm vẫn đối mặt với nhiều thách thức đáng kể. Chi phí cao và thiếu tiêu chuẩn cũng như định nghĩa thống nhất toàn cầu là những rào cản chính. Để thúc đẩy sự phát triển của ngành này, các chính phủ cần thiết kế và thực hiện các chính sách khuyến khích phù hợp để hỗ trợ việc sản xuất và sử dụng vật liệu xây dựng phát thải âm.
Cơ hội thương mại hóa vật liệu xây dựng phát thải âm đang mở ra thông qua các kênh tài chính xanh. Chương trình Môi trường Liên hợp quốc (UNEP FI) ghi nhận sự gia tăng đáng kể trong các cải cách chính sách và quy định trên toàn thế giới, với nhiều quốc gia thiết lập các khung tài chính net-zero. Thị trường CBAM mở rộng cũng tạo động lực đầu tư vào vật liệu carbon-negative, từ đó tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của ngành xây dựng bền vững.
Việt Nam đã cam kết đạt phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 tại Hội nghị lần thứ 26 về biến đổi khí hậu (COP26), và thiết lập các chương trình quốc gia bao gồm Chiến lược Tăng trưởng Xanh và một số kế hoạch thực hiện liên quan. Việc cập nhật Đóng góp quốc gia tự nguyện (NDC) 3.0 vào năm 2025 sẽ giúp Việt Nam tích hợp các mục tiêu giảm phát thải carbon trong ngành xây dựng vào chiến lược khí hậu quốc gia, từ đó đóng góp vào nỗ lực toàn cầu chống biến đổi khí hậu.
