Trong bối cảnh thị trường tài sản số đang ngày càng phổ biến tại Việt Nam, việc định hình khung pháp lý cho lĩnh vực này đã trở thành một bước ngoặt quan trọng. Khung pháp lý không chỉ giúp chấn chỉnh thị trường mà còn đóng vai trò bảo vệ quyền lợi của người chơi. Tuy nhiên, một thách thức lớn vẫn còn tồn tại đó là tâm lý “đổi đời sau một đêm” vốn đã trở nên phổ biến trong cộng đồng đầu tư.
Giai đoạn 2020-2022 đánh dấu sự bùng nổ của làn sóng đầu tư vào tài sản số tại Việt Nam. Nhiều người, đặc biệt là những người trẻ, đã xem tiền mã hóa như một kênh làm giàu mới. Tuy nhiên, sau những đợt tăng trưởng chóng mặt là chuỗi thua lỗ, sự sụp đổ của các sàn giao dịch, và sự biến mất của nhiều loại tiền mã hóa không rõ nguồn gốc. Thị trường thiếu vắng khung pháp lý đã dẫn đến sự bối rối và rủi ro cho các nhà đầu tư.
Đến đầu năm 2025, tình hình đã bắt đầu có sự chuyển biến. Chỉ thị 05/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ đã giao nhiệm vụ cho Bộ Tài chính và các cơ quan liên quan trong việc đề xuất khung quản lý tài sản số. Luật Công nghiệp Công nghệ số, được Quốc hội thông qua, lần đầu tiên định nghĩa rõ ràng về “tài sản số”. Sự kiện này đánh dấu việc tài sản số không còn bị xem là một “vùng xám” mà đã dần tiến vào khuôn khổ pháp luật chính thức.
Dù vậy, tâm lý “một đêm đổi đời” vẫn còn phổ biến trong cộng đồng đầu tư. Nhiều người vẫn tiếp tục chạy theo cảm xúc, tin đồn, và các “kèo” từ các nhóm Telegram. Họ thường giao dịch qua các sàn quốc tế hoặc qua trung gian OTC, mà không có sự bảo hộ pháp lý rõ ràng.
Số liệu từ Triple-A cho thấy có hơn 17 triệu người Việt sở hữu tài sản mã hóa, đưa Việt Nam vào top 7 toàn cầu về tỷ lệ sở hữu, với 17% – vượt xa mức trung bình thế giới là 6,5%. Đây là lý do để thị trường này cần được dẫn dắt theo hướng minh bạch hơn.
Các chuyên gia cho rằng, nếu không có khung pháp lý rõ ràng, niềm tin của nhà đầu tư vào các sàn giao dịch chỉ còn phụ thuộc vào… lời hứa. Khi có sự cố xảy ra, người dùng gần như không được bảo vệ. Việc có một khung kiểm soát, ngay cả khi chỉ là yêu cầu các sàn phải công khai chính sách bảo hiểm, đã có thể được xem là một bước tiến lớn.
Tuy nhiên, không phải tất cả nhà đầu tư đều sẽ “đầu tư khôn ngoan” hơn chỉ vì có pháp luật. Hành vi đầu tư thường gắn chặt với tâm lý, và tâm lý thì không thể thay đổi trong một sớm một chiều. Một khảo sát năm 2023 chỉ ra rằng gần 40% nhà đầu tư tiền số tại Việt Nam thừa nhận họ đầu tư theo cảm xúc hoặc tin đồn, dù biết rõ rủi ro cao.
Để mô hình sàn giao dịch tài sản số được thử nghiệm hiệu quả, việc thiết lập cấu trúc thị trường minh bạch là yêu cầu bắt buộc. Các yêu cầu cụ thể như tài sản phải có nguồn gốc rõ ràng, hợp đồng thông minh cần được kiểm toán, và đơn vị phát hành bắt buộc công khai whitepaper, cùng với việc luồng tiền phải được lưu vết, là những yếu tố quan trọng.
Ông Tô Trần Hòa, Phó Trưởng ban Phát triển thị trường Chứng khoán, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, đã đề xuất cơ chế thử nghiệm (sandbox) như một cách tiếp cận phù hợp để quản lý những mô hình đổi mới sáng tạo như tài sản mã hóa trong một diễn đàn kinh tế tháng 6/2025.
Câu hỏi hiện tại không chỉ là liệu “Luật có giúp thị trường minh bạch hơn không?”, mà còn là “Nhà đầu tư đã sẵn sàng thay đổi để đi cùng một thị trường lành mạnh hơn chưa?”. Đây là một thách thức lớn đòi hỏi sự thay đổi từ cả phía nhà đầu tư và các cơ quan quản lý.
